Özgüven ve özgüven eksikliği

Bireyin geçmiş yaşantıları ve çoğunlukla çocukluk çağı tecrübeleri özgüveni etkileyebilir. Özgüvenin temelini bebeklik periyodunda ebeveyn yahut bakım verenle bebek ortasında kurulan inanç ya da güvensizlik duygusu oluşturur. Temel inanç hissinin oluşması basamağında sorun yaşayan bebeğin yetişkinlikte kendine dair inancı bebeklikte yaşanılan bu durumdan olumsuz etkilenebilir. Öteki taraftan bebek ile bakım veren ortasında kurulan inançlı bağ, çoğunlukla bireyin özgüven gelişimini olumlu halde tesirler.

Birçok noktada ebeveynin tavır ve davranışlarının çocuğun kişiliği üzerindeki tesirinden kelam etmek mümkündür. Durumu özgüven açısından ele alırsak çocuğun muvaffakiyetlerinin takdir edilmemesi yahut küçük görülmesi; yetersiz olduğu konusunda ağır telaffuzlar; bedelli olma, sevilme üzere muhtaçlıklarının karşılanması noktasındaki sorunlar; yaşanılan şeylerde çocuğu suçlamaya eğilimli olma üzere durumların özgüven ile ilgili kişilik gelişiminde çocuğu olumsuz etkilediği söylenebilir. Yapılan çalışmalara nazaran baskıcı, ilgisiz, çok hami bir aile ortamı çocuğun özgüven gelişimini olumsuz etkileyebilirken ebeveyn-çocuk etkileşiminin fazla olduğu ve ebeveyn ile sağlıklı irtibat kurulabilen bir aile ortamı çocuğun özgüven gelişimini olumlu tesirler.

Başlangıcı çocukluk yıllarına dayanabilen özgüven eksikliği özgüvenin geliştirilmesi için rastgele bir şeyin yapılmaması durumunda kişi üzerinde yetişkinlik çağında depresyon, toplumsal fobi, yeme bozukluğu üzere ruhsal sorunlara yatkınlığı arttırabilmektedir. Düşük özgüvene sahip bireyler bağımlı kişiliğe yatkın olma özelliği gösterebilirken, özgüven düzeyi olağan bireyler bağımlı olma ve bağımsızlık ortasında istikrarlı bir ilgi kurabilir. Ortalama seviyedeki özgüvenin kişilerarası irtibatta ve toplumsal ortamlarda kendini söz etme manasında kolaylık sağladığı söylenebilir.

Özgüven eksikliğinde eksikliğin kaynağını bulma ve çözümlemeye yönelik yaklaşımlar, tahlili için yapılan olumlu davranışlar, elde edilen muvaffakiyetler ile özgüvenin gelişebilen bir kavram olduğu unutulmamalıdır.

Özgüven Eksikliği Belirtileri

Kişinin kendisiyle ilgili olumsuz şeyleri yüceltip, olumlu şeyleri görmezden gelmesi

Risk alma konusunda çekingenlik

Sosyallik gerektiren ortamlardan uzak durma

Hayır diyememe ve kendisine hayır denilmesini sevilmeme olarak görme

Başkalarının onay ve ilgisine muhtaçlık duyma

İlişkilerde hudut koyamama

Reddedilme korkusu yaşama

Fiziksel görünüşünden hoşnut olmama

Yoğun değersizlik hisleri, kendini değersiz görme

Yaşanılan olaylarda kolay bir halde kendini suçlama eğilimi

Özgüven Eksikliği ile Başa Çıkma

Kendini öteki beşerlerle kıyaslamamak: Her birey farklı ömür deneyimlerine sahiptir ve kendine hastır, bu sebeple kişinin kendini diğerleriyle kıyaslamak yerine kendinde güçlendirilmesi gereken noktaları bulup bunlar üzerine çalışması yararlı olabilir.

Özgüvenin düşmesine sebep olan içsel konuşmaları fark edebilmek: Örneğin başarısız olacağım, hiçbir işte yeterli olmadım üzere. Bu niyetleri şayet gerçek dışıysa gerçekçi bir yere çekmek ve gerektiği durumda bu kanılarla ilgili değişiklikler yapmaya çalışmak yarar sağlayabilecek bir başka yoldur.

Kişinin kendisiyle ilgili gün içerisinde aklından geçen yahut fark ettiği olumlu niyetlerinin günlük/ çizelge yardımı ile kaydını tutması ve bunları makul aralıklarla gözden geçirmesi özgüven gelişiminde şahsa yarar sağlayabilir.

Kişinin kendine olan inancı ve cüreti de özgüveni olumlu manada etkileyen başka şeyler olabilmektedir.

Baş edilemeyen bir özgüven eksikliği sorunu ile karşılaşılması durumunda ise bir profesyonelden takviye almak yapılabilecek en sağlıklı şeylerden biri olabilmektedir.

Uzm. Klinik Psikolog Özlem Sarıkaya