Yeme davranışı ve yeme bozuklukları

Duygusal Yeme: Hayal kırıklığı, depresyon, öfke, suçluluk, gerilim üzere olumsuz ruhsal durumlarda bu olumsuz durumla baş etmeye yönelik ortaya çıkan ve kişinin aç hissetmemesine karşın ağır bir biçimde besin alma isteğiyle ortaya çıkmaktadır. Bu yeme biçiminde yüksek kalorili ve sıhhatsiz şeyleri tüketme eğilimi yüksektir.

Kontrolsüz/ Dışsal Yeme: Bu yeme tavrında dışsal uyarıcıların tesiri ön plandadır ve yeme davranışında kişi fizyolojik açlık yahut tokluk durumundan bağımsız olarak yemeğin görünüşü, kokusu, oburlarının yemeği yiyor olması üzere etkenlerle yemeğe yönelir.

Kısıtlayıcı Yeme: Kilo denetimi yapma emeliyle bireyin yediklerini kısıtlamasını içerir. Kısıtlayıcı yeme tavrına sahip bireylerin kendilerini yeme konusunda bastırmaları ve engellemeleri sonucu kişi üzerinde çok yemeye yönelme de oluşabilmektedir.

Tüm bunları incelediğimizde etraf, bireyin içinde bulunduğu ruhsal durum, medya, demografik özellikler, genetik özellikler, hormonlar, iştah, kişinin geçmiş yaşantıları, inanışları üzere durumların kişinin yeme tavrını etkileyen şeyler olduğunu söylememiz mümkündür.

Yeme Bozuklukları

Yalnızca fazla kilolu olan şahıslarda değil, ülkü beden tartısına sahip olan şahıslarda de görülebilen yeme bozuklukları kişinin beden tartısı ve vücut algısına ait bozulmaları içerebilir. Yeme davranışının nasıl geliştiğine ve gerçekleştiğine bağlı olarak çeşitli yeme bozuklukları vardır.

Yeme Bozukluğu Çeşitleri

Anoreksiya Nervoza

Bozukluk bireyde uzunluk, kilo, yaş ve cinsiyet açısından ileri düzeyde zayıflığa yol açan kilo kaybı, kilo almamak için çok bir gayret, kişinin ülkü kilosunda ve hatta altında olmasına karşın şişman olmaktan yahut beden tartısının artacak olmasından ağır tasa duyması, kişinin genel gelişimindeki ülkü kilosunda olmayı kabul etmemesi yahut sahip olunan vücutla ilgili rahatsızlıklar ile karakterize olarak karşımıza çıkabilir. Bu bozukluğa sahip bireylerde kilo vermelerinin devam ettiği durumlarda dahi beden tartılarının artmasına ait telaş yahut endişelerinde değişiklik olmadığı görülebilir. Genç bayanlarda görülme sıklığı öteki kümelere nazaran daha fazladır. Öteki bireyler çoklukla kendine yönelik bedeli iş ömrü, arkadaşlıklar, aile üzere etkenlere nazaran belirlerken, anoreksiya nervozaya sahip bireyler kendine yönelik bedelini vücudu ve kilosuyla ilişkilendirebilir.

Anoreksiya Nervoza Belirtileri

• Yiyecek alımında kısıtlamalar
• Kilo verme maksadıyla ağır fizikî aktivite artışı
• Kabızlık
• Baş dönmesi
• Psikolojik sorunlar, his durumda bozulmalar gibi
• Kuru bir cilt

Bulimia Nervoza

Bozukluk çok ölçüde, kendilerini durduramadan, en az haliyle üç ay boyunca ve haftada iki sefer tekrar eden tıkınırcasına yeme atağı ve sonrasında kalori alımını engellemeye yönelik kusma davranışı gösterme, kilo kaybına yönelik destekler kullanma, idrar açıcı şeyler kullanma ile kendisini aşikâr eden önemli bir yeme bozukluğu çeşididir. Tekrarlayan tıkınırcasına yemeden sonra kusma davranışında bulunmayan şahıslarda ağır antrenman yapmaya yönelme, oruç tutma, sıkı diyetler yapma yahut yeme atağı sonrası yemeyi keserek atakları dengelemeye çalışma görülebilir. Bulimia, kişinin beden yükünü denetim etme istemi, travmatik yaşantılar, genetik yahut karşılanmayan ruhsal muhtaçlıklar hasebiyle ortaya çıkabilir. Kişi kendisinde sahip olduğuna inandığı kusurlarla ilgili kendisine yönelik sert bir tavır sergileyebilir.

Bulimia Nervoza Belirtileri

• Yeme atakları sonrası kalori alımını engelleyici şeyler yapma (kusma, kilo verdirici destekler, çok egzersiz…)
• Yorgun hissetme
• Kuru cilt
• Sıkı diyet sonrası çok yeme
• Ani kilo alıp verme

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu

Obez yahut çok kilolu bireylerde sıklıkla görülen bu bozukluk bir bireyin belirli bir vakit dilimi içinde yiyeceği şeylerden çok daha fazlasını tüketmesi, daha uzun müddette yenilebilecek bir yemeğin kısa bir mühlet içinde tüketilmesi ve tekrarlayan biçimde yeme davranışının durdurulamaması üzere durumlarla karakterizedir. Kişi yeme sonrası utanç ve suçluluk hisseder. Bu bozukluğun bulimia nervozadan ayrılan istikameti kişinin tıkınırcasına yemek yedikten sonra kilo alımını denetime yönelik bir şey yapmıyor olmasıdır. Kişi çoğunlukla beden yükünü denetim etme gayesiyle kusma, kilo vermeye yardımcı destek besinler yahut ağır idmanlar yapma üzere durumlarda bulunmaz.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Belirtileri

• Rahatsız hissedecek derecede doymuş hissedene kadar yeme
• Yenilen şeylerin ölçüsünün görülmesinin istenmemesi
• Yalnızken yeme davranışı
• Normale nazaran çok süratli yeme
• Aç hissetmemeye karşın yeme
• Yeme davranışı sonrası utanç ve suçluluk

Yeme bozuklukları yanlışsız bir formda tedavi edilmediğinde önemli sorunlara yol açabilen bozukluklardır. Bu sebeple, yeme bozukluğuna sahip olduğunu düşünen bireylerin profesyonel takviye alması bozuklukla baş etmede değerli bir yere sahiptir.

Uzm. Klinik Psikolog Özlem Sarıkaya