Çocuklarda cinsel bilgilendirme

Okul öncesi periyot, tüm gelişim alanlarında olduğu üzere cinsel gelişim alanında da süratli değişimlerin yaşandığı, birçok bilgi ve maharetin kazanıldığı kritik bir devirdir. Bebeklikten itibaren çocukların ilgileri cinsel organları da dahil olmak üzere vücutlarına yöneliktir (Balter ve ark., 2016). Çocukluğun erken devirlerinde başlayan doğum ve cinsiyete yönelik etkin merak, çocukların sorduğu birçok soruda kendini gösterir (Tobin, 2001). Bu nedenle sorularına uygun karşılıklar vermeleri sağlıklı cinsel gelişimleri için değerlidir. Son yıllarda çocuk cinsel istismarı konusunun artan ehemmiyeti nedeniyle anaokulu seviyesinde okul temelli cinsellik eğitimine duyulan gereksinim artmıştır. Cinsellik eğitimi, cinselliğin bilişsel, duygusal, toplumsal, etkileşimli ve fizikî istikametlerinin öğrenilmesini ve cinsellikle ilgili uygun tavır ve davranışların geliştirilmesini içeren ömür uzunluğu süren bir süreçtir (WHO, 2010). Birçok ülkede cinsellik eğitimi erken yaşlardan itibaren verilmekte ve cinsellik eğitiminin içeriği kapsamlı gelişim bakış açısına nazaran belirlenmektedir (Shannon ve Smith, 2015). Bu manada cinsellik eğitiminin temel bilgi ve marifetleri okul öncesi periyotta başlamalı ve bilhassa bu periyotta vücut tanıma konusunda eğitime yük verilmelidir. Cinsellik eğitim programları çocukların yaşına, gelişim seviyesine ve kültürel bağlamına da uygun olmalı. Toplumsal kıymet ve inançların çeşitliliğini dikkate alarak planlanmalıdır (Pick ve ark., 2000). Cinsellik eğitimi, dar kapsamın çok ötesinde görülür. Beden kısımlarının isimleri, fonksiyonları ve bunlarla bağlantılı üreme bilgileri üzere bahislerin yanı sıra çocukların kendilerini istismardan nasıl koruyabileceklerine ait bilgileri kapsar. Cinsellik eğitimi, kimlik oluşturma, bağlantı kurma, karar verme, sorumluluk alma, yakınlık üzere kıymetli mevzuları öğrenme, tavır, inanç ve kıymetlerin oluşturulması üzere ferdî hünerlerin kazanılmasını içeren ömür uzunluğu süren bir süreç olarak tanımlanmaktadır (Measor ve ark., 2000). Birçok araştırmacı cinsellik eğitimini bütüncül olarak görmektedir. Yani cinsellik eğitimini, cinsellikle ilgili tavır ve davranışların geliştirilmesini içeren ömür uzunluğu bir süreç olarak ele alırlar (Schmidt ve ark., 2015).

Ebeveynler çocuklarına cinsel eğitim sağlamada çok değerli bir rol oynamaktadır. Ebeveynler çocuklar için birinci ve en önde gelen eğitimcilerdir ve aile çocuklar için birinci toplumsal ortamdır. Aile toplumsallaşmanın ana kesimidir. Lakin ne yazık ki araştırmalar, ebeveynlerin çocuklarının cinsel eğitimine etik meseleler nedeniyle gereğince ilgi göstermediğini bulmuştur. Çocukların cinsellikle ilgili bilgileri yaşadıkları tecrübeler ve arkadaşları aracılığıyla edindiği tabir edilmiştir (Leslie ve ark., 2016). Ebeveynlerin cinsellikle ilgili olumsuz görüşleri, ailelerde cinsel eğitimin anne babalar tarafından reddedilmesine ve görmezden gelinmesine neden olur. Bu nedenle, gençler seks hakkında arkadaşlarından, mecmualardan ve internetten bilgi alma eğilimindedir. Fakat elde edilen bilgiler yanlış olabilir ve hatta pornografiye bile yol açabilir. Cinsel eğitimin sağlanmasında ebeveynlik rollerinin mevcut durumu kitle bağlantı araçları tarafından devralınmıştır. Kitle bağlantı araçlarından alınan bilgilerin doğruluğu hala tartışmalıdır. Birçok genç bu bilgiyi yanlış anlamaktadır. Bunun nedeni, çocukları rastgele cinsel bağlantı, istismar, şiddet ve cinsel cürümlerin kurbanı olarak görselleştiren etrafımızdaki birçok haber ve hayatın gerçeğidir (Awaru, 2020). Ailedeki zayıf cinsel eğitim, toplumun cinsellikle ilgili olumsuz önyargılarından kaynaklanmaktadır. Cinsiyetle ilgili konuşmalar yahut tartışmalar, eğitim gayeli bile olsa birçok toplumda hala ayıp ve yasak olan bir husus olarak kabul edilmektedir. Sonuç olarak, gençler nadiren ebeveynlerinden seks hakkında gereğince bilgi sahibi olmaktadırlar. Bu sorun ileride beklenmedik cinsel davranışlara ve sonuçlara yol açmaktadır (Fitriana, 2012). Ebeveynler çocuklarıyla cinsellikle ilgili bahisleri tartışmak konusunda isteksiz ve utangaç görünürler. Birçok ebeveyn cinsel eğitimin emelini anlamamaktadır. Öte yandan, pek çok araştırma, giderek artan gençlerin özgür cinsel davranış ve cinsel taciz kabahatlerinin nedenlerinden birinin, çocukların ebeveynlerden, okullardan ve topluluktan aldıkları eğitim yahut gerçek cinsel bilgi eksikliğinden kaynaklandığını bulmuştur (Mertia ve ark., 2011). Ebeveynlerin cinsellik eğitimi konusunda yaşadıkları önyargı meselesinin genç kuşak için hem toplumsal alakalar hem de sıhhat açısından giderek daha fazla tehlike oluşturduğunu anlamaları için bir ölçüt olmalıdır. Bu meselelerin tesirlerini azaltmak için ebeveynler cinsel eğitim konusundaki görüşlerini değiştirmelidir (Awaru, 2020). Foucault (2000) tarafından yürütülen bir araştırmada, cinselliğin hekimlerin, eğitimcilerin ve psikiyatristlerin takviyesinin ötesinde ana etkeninin ebeveynlerin ve akrabaların olduğunu belirten sonuçlar vardır. Misal halde, Sıfa (2019) tarafından yapılan araştırmanın sonuçlarında da aile ortamının çocuklara cinsel eğitim verilmesi gereken birinci yer olması gerektiği açıklanmıştır.

Cinsel sıhhat eğitimi, ergenlerin cinsiyetle ilgili inançlı seçimler yapabilmeleri için gerekli bilgi ve maharetleri sağlama konusunda büyük bir potansiyele sahiptir (Vanwesenbeeck ve ark., 2016). Yanlış bilgiyi azaltabilir ve eleştirel düşünmeyi, bağlantısı ve özgüveni artırabilir. Bunlar, gençlerin cinsel bağlantıları konusunda daha akıllı seçimler yapmasına yol açacaktır. Kapsamlı cinsel sıhhat eğitimi ve uygulama stratejileri kabul edilmiş ve geliştirilmiştir (WHO, 2010). Elde edilen bilgiler, ergenlerin riskli cinsel davranışlara girme talihlerini azaltmalarına yardımcı olur. Bu cinsel sıhhat programları, farklı popülasyonları barındıracak biçimde geliştirilmiştir. Örneğin, okul temelli cinsel sıhhat eğitimi, örgün eğitim sistemlerinde ergenleri gaye alırken ve okul müfredatına dahil edilirken (Sani ve ark., 2016), okul sisteminden kopmuş ergenlere ulaşmak için tasarlanmış öbür programlar da vardır (Mullinax ve ark., 2017). Ergenlik ve erken gençlik periyodunda sağlıklı cinsel davranışları teşvik etmek, riskli davranışları azaltmanın ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların tıbbi maliyetlerini ve sıhhat sonuçlarını azaltmanın en tesirli yolu olarak kabul edilir (Hendershot ve ark., 2010). Ebeveynler ve çocuklar ortasındaki etkileşimler, ergenlerin ve gençlerin hayatları üzerinde değerli ve kalıcı bir tesire sahip olan kalıcı bir kişilerarası münasebete işaret eder (Pantelimon, 2014). Ergenlerin cinsel hayata başlama kararlarında arkadaşlarının davranışları kıymetli bir rol oynamasına karşın, ebeveynler cinsellik hakkında değerli bir bilgi kaynağı olmaya devam etmektedir. Ayrıyeten ergenler, ebeveynlerin tavır ve davranışlarından da etkilenmektedir (Chen ve ark., 2007). Olumlu ebeveyn rol modellemesi, ebeveyn izleme, algılanan ilişki ve genel olarak bağlantı hali şu unsurlar ile olumlu alakalıdır: Geç cinsel bağa girme, daha az ağır cinsel aktivite ve daha az genç gebelik (Drioane, 2014).

Üstteki cinsel eğitim kavramlarından yola çıkarak, cinsel eğitimin, fizikî ve ruhsal değişikliklerin meydana gelmesi ve cinsel organın fonksiyonu hakkında çeşitli destekleyici malzemeler sağlayarak çocuklara kıymetlerin aktarılması ve cinsel davranışlarına taraf verilmesi süreci olduğu sonucuna varılmıştır. Cinsel eğitimde toplumsal kıymetler, din, ahlak, örf ve adetler de öğretilir. Çocukların toplumda hâkim olan normlara uygun olmayan “yanlış” cinsel davranışlardan kendilerini koruyabilmeleri amaçlanmaktadır. Bununla birlikte, çocukların cinsel taciz, şiddet ve cinsel kabahatlerden korunmaları için erken yaşlardan itibaren cinsellik konusunda eğitim verilmesi gerekmektedir (Awaru, 2020).

Kaynakça

Awaru, A. O. T. (2020). The Social Construction of Parents’ Sexual Education in Bugis-Makassar Families. Society, 8(1), 175-190. https://doi.org/10.33019/society.v8i1.170
Balter, A. S., van Rhijn, T. M. ve Davies, A. W. (2016). The development of sexuality in childhood in early learning settings: An exploration of early childhood educators’ perceptions. The Canadian Journal of Human Sexuality, 25(1), 30-40. https://doi.org/10.3138/cjhs.251-A3.
Chen, Z. Y., Dornbusch, S. M. ve Liu, R. X. (2007). Direct and indirect pathways between parental constructive behavior and adolescent affiliation with achievement-oriented peers. Journal of Child and Family Studies, 16(6), 837-858. https://doi.org/10.1007/s10826-006-9129-7
Drioane, E. A. (2014). Rewriting” the talk”: Effects of parental communication education on perceived comforableness and willingness to have discussions with their children about sex (Doctoral dissertation, University of Colorado at Boulder).
Fitriana, N. G. (2012). Hubungan pengetahuan dan sikap tentang seks pranikah dengan perilaku seksual pada siswa Semarang. Jurnal Komunikasi Kesehatan, 3(1).
Foucault, M. (2000). Seks dan Kekuasaan, terj. SH Rahayu. Jakarta: Gramedia.
Hendershot, C. S., Magnan, R. E. ve Bryan, A. D. (2010). Associations of marijuana use and sex-related marijuana expectancies with HIV/STD risk behavior in high-risk adolescents. Psychology of Addictive Behaviors, 24(3), 404. https://doi.org/10.1037/a0019844
Leslie, L. K., Mehus, C. J., Hawkins, J. D., Boat, T., McCabe, M. A., Barkin, S. ve Beardslee, W. (2016). Primary health deva: potential home for family-focused preventive interventions. American journal of preventive medicine, 51(4), 106-118. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2016.05.01
Measor, L., Tiffin, C. ve Miller, K. (2000) Education, attitudes and behaviour. Young People’s views on sex education içinde. Routledge/Falmer.
Mertia, E. N., Hidayat, T. ve Yuliadi, I. (2011). Hubungan antara Pengetahuan Seksualitas dan Kualitas Komunikasi Orangtua dan Anak dengan Perilaku Seks Bebas pada Remaja Siswa-Siswi Man Gondangrejo Karangnyar. Wacana, 3(2).
Mullinax, M., Mathur, S. ve Santelli, J. (2017). Adolescent sexual health and sexuality education. International handbook on adolescent health and development içinde (S. 143-167). Springer, Cham.
Pantelimon, C. B. (2014). Egalitatea de şanse şi destructurarea familiei contemporane. Anthropological Researches and Studies, 1(4), 82-88.
Pick, S., Givaudan, M. ve Brown, J. (2000). Quietly working for school-based sexuality education in Mexico: Strategies for advocacy. Reproductive health matters, 8(16), 92-102. https://doi.org/10.1016/S0968-8080(00)90191-5
Sani, A. S., Abraham, C., Denford, S. ve Ball, S. (2016). School-based sexual health education interventions to prevent STI/HIV in sub-Saharan Africa: a systematic review and meta-analysis. BMC public health, 16(1), 1-26. https://doi.org/10.1186/s12889-016-3715-4
Schmidt, S. C., Wandersman, A. ve Hills, K. J. (2015). Evidence-based sexuality education programs in schools: Do they align with the national sexuality education standards? American Journal of Sexuality Education, 10, 177–195. https://doi.org/10.1080/15546128.2015.1025937
Shannon, B. ve Smith, S. J. (2015). ‘A lot more to learn than where babies come from’: Controversy, language and agenda setting in the framing of school-based sexuality education curricula in Australia. Sex Education, 15(6), 641–654. https://doi.org/10.1080/14681811.2015.1055721.
Sifa, A. L. (2019). PERAN ORANG TUA DALAM PENDIDIKAN SEKS BAGI REMAJA (Studi Kasus Siswa Kelas VIII SMP Negeri 5 Salatiga) Tahun 2019 (Doctoral dissertation, IAIN SALATIGA).
Tobin, J. (2001). Childhood sexuality after Freud: The sorun of sex in early childhood education. Annual of Psychoanalysis, 29, 179-198.
Vanwesenbeeck, I., Westeneng, J., de Boer, T., Reinders, J. ve van Zorge, R. (2016). Lessons learned from a decade implementing Comprehensive Sexuality Education in resource poor settings: The World Starts With Me. Sex Education, 16(5), 471-486. https://doi.org/10.1080/14681811.2015.1111203
World Health Organization (WHO). Developing Sexual Health Programmes. A Framework for Action; WHO: Geneva, Switzerland, 2010.