Kusursuz ebeveynlik

Çocuğunuzu sahiden seviyor musunuz? Bu soruyu kuşkusuz her ebeveyn evet formunda yanıtlayacaktır. Sevgi bir çocuk için beslenmek, tuvalet gereksinimini gidermek, uyumak kadar temel bir gereksinimdir.

Yaşamın birinci iki yılında beynin sağ bölgesi faaldir. Beynin sol bölgesi ise ikinci yıldan itibaren aktiflenmeye başlar. Yani bir bebek doğduğunda hayata ait öğrendiği bilgiler hislerin düzenleyicisi ve ileticisi olan sağ beyinde kaydedilmeye başlar. Bebeklikte yaşanan bağlanma tecrübeleri burada depolanır ve ömrün geri kalan yıllarını şekillendirir. Sağ beyin kendini fizikî temasla, hislerle ve kelamsız lisanla söz eder. Sol beyin ise mantıksal, bilişsel tarafta fonksiyon gösterir. Bu bilgilerin yardımıyla bir çocuk düşünmeden evvel sevmeyi, kendini tabir etmeden, konuşmadan evvel güvenmeyi öğrenir çıkarımını yapmak istiyorum.

Çocuğun sevildiğini hissetmesi ve sağlıklı bir bağlanma tarzı geliştirmesi bakımveren kişinin çocuğun muhtaçlıklarını gidermesiyle ortaya çıkar. Acıktığında beslenebilmesi, tuvalet gereksiniminin karşılanması, uykusu geldiğinde uyutulması ve tabi ki sevgi muhtaçlığının karşılanması için olabildiğince göz teması kurulması ve ilgi gösterilmesi üzere muhtaçlıklar karşılandığında bebek içsel olarak “Ben kıymetliyim, birileri için değerliyim, seviliyorum.” anlayışını geliştirecektir. Muhtaçlığı olduğunda bunu gören ve yanıtlayan bir bakımverene sahip olan bebek inançlı bağlanma geliştirecek ve yabancı ortamları keşfetmek için daha yürekli olacaktır. Yapılan bir deneyde anne babasıyla kalan ve bakımevlerinde kalan bebekler kıyaslanmıştır. Bu bebekler yabancı bir ortamda bir sandalyeye oturtulmuş ve önüne lego gibisi oyuncaklar koyulmuştur. Kendi ebeveyniyle yaşayan bebekler oyuncaklara ilgi gösterip onlarla oynarken bakım konutlarında kalan bebekler oyuncaklara ilgi göstermemiş, etrafında yetişkin olup olmadığını denetim eden tutumlar sergilemiştir. İkinci kümedeki bebekler dertli bebeklerdir. Muhtaçlıklarının vaktinde karşılanıp karşılanmayacağından emin olmadıkları için oyuncaklarla ilgilenmek yerine etrafta bir yetişkin aramışlardır.

Sevgi ve ilgiyi vermeyen ancak çocuklara katı kurallar koyan ebeveynler sorumsuz ve agresif davranışlar sergileyen, suça sürüklenen çocuklar yetişmesine neden olabilmektedir.

Sevgi ve ilgi göstermeyip tutarsız biçimde disiplin anlayışı gösteren, bir gün koyduğu kuralı sonraki gün önemsemeyen, bir o denli bir bu türlü davranan ebeveynler etrafını algılamada zorluk yaşayan, hisleri tanımada zorlanan, insan münasebetlerinde sorunları olan çocuklar yetişmesine neden olabilir. Bu çocuklar kişilik bozukluğu geliştirebilir.

Çocuğun varlığını yok sayan, istediği her şeyi yapmasına müsaade veren, çocuğu sevmeyi ona istediği her şeyi satın almak yanılgısına kapılan ebeveynler çocuğun iç dünyasında yalnız hissetmesine neden olabilmektedir. Bu tip yetiştirilme biçiminde çocuklar her şeyi çok kolay elde ettikleri için beyinde ödül-ceza sistemi gelişmez. Bu türlü yetiştirilmiş çocuklar husus bağımlısı olabilir.

Çocuğu şartlı seven ebeveynlik tavrı yani seni severdim şayet o denli yapmış olsaydın, seni sevmem şayet bunu yaparsan usulü yetiştirilme biçimi sömürücüdür. Çocuk kimi şartlarda sevildiği kimi şartlarda itildiği ve uzaklaşmaya neden olan istekleri anlamlandıramadığı için bakımvereni hem seven hem ona öfke duyan bir iç dünyayla büyür. Sevdiği şahsa birebir vakitte öfke duyduğu için suçluluk hisleri hisseder. Kıymet görmek için, kabul edilmek için birden fazla şeye evet diyen, itaat eden bu çocuk otorite figürlerine karşı savunmasız hisseden, kendi haklarını savunamayan biri haline dönüşebilir. Bazen de ebeveynler çocuğun farklı bir birey olduğunu unutan, onu kendi isteklerini karşılayacak, ülkülerini gerçekleştirecek ve bunu yapmak zorunda olduğuna inanan haller stantlar. Biz yapamadık sen yap tipinden dayatmacı yaklaşımlarla çocuğun isteklerini ve muhtaçlıklarını göz gerisi ederek çocuğun özerklik yetisinden yoksun olmalarına yol açabilir. Örneğin kendisi doktor olmak isteyen ve olamayan bir anne çocuğun doktor olması için onun oyun oynamasını kısıtlayıp daha çok ders çalışması için yönlendirebilir.

Geçen hafta bir çocukla yaptığım görüşmede ona gelecekte nasıl biri olmak istediğini sordum ve aldığım cevap beni hem şaşırttı hem de bugün bunları yazmam için motive etti. Çocuk soruma “kendini dinleten” cevabını vermiş ve mevzuyu daha fazla açtığımızda birilerinin onu dinlemesi için hasta olması, yaralanması üzere başına berbat şeyler gelmesi gerektiği inancını geliştirmişti. Örnekteki bu çocuğa ne kadar oyuncak alırsanız alın hiçbiri karşısına oturup gözlerinin içine bakıp onunla geçirdiğiniz vakitten daha değerli olmayacak. Geliştirdiği inanç dönüşüme uğramazsa çocuk ilgi görmek için kendine ziyan veren davranışlarda bulunmaya başlayabilir.

En başta bahsettiğim üzere çocuğun hayatına ait birinci bilgiler duygusal temeller üzerinden oluştuğundan ve kaydedildiğinden ötürü bunlar bütün hayatı etkileyen hale gelir. Hepimizin gereksinimi olan şartsız sevgi ve kabuldür. Çocuklar bizim görebildiğimizden daha derin bir duygusal dünyaya sahiptir. Anne-babalar olarak çocuk eğitimi konusunda şuurlu olmalısınız. Yanlış yaptığınızı fark ettiğiniz yerler olabildiğince vaktinde telafi edilmeli. Her insan vakit zaman çeşitli nedenlerle yanılgı yapabilir, olağandır.

Uzman Klinik Psikolog Gökhan Çınar’ın da dediği üzere “Yarasız çocukluk yoktur.”. Yarasız çocukluğun olmadığı üzere kusursuz ebeveynlik de yoktur. Kıymetli olan yarayı daha da deşmeden yaraları kapatabilme kapasitemizdir.