Yapay zekanın psikoterapide uygulanması

Yapay zekanın gelişimi gün geçtikçe artmaktadır. Bunun yanı sıra yapay zeka, hayatımızın birçok kısmına dâhil olmuştur. Bu alanlardan biri de psikolojidir. Günümüzde bireylerin bağlantı kurmasında, terapilere eşlik etmesinde yapay zekanın rolü bulunmaktadır.

Yapay zeka, 60’lı yıllardan bugüne kadar psikoloji dünyasında yer almaktadır. Birinci olarak insan davranışını taklit etmede yapay zeka kullanılmış, ilerleyen süreçlerde ise psikopatoloji sınıflandırmasında devreye girmiştir. Yapay zeka psikiyatride hem teşhis teşhisinde hem de tedavi kısmında kullanılmaktadır (Ediboğlu, 2023). Terapide kullanılan yaklaşım ve tekniklere nazaran kullanım durumu da şekillenebilir. Bilhassa Covid-19 tesiriyle terapilerde yapay zeka takviyeli yaklaşımlar kullanılmıştır (Sabzevari vd., 2023).

Yapay zekânın son vakitlerde her alanda kullanılmasıyla birlikte psikoterapinin yapay zekâ aracılığıyla uygulanabilirliği 1965’te Eliza programı teşebbüsünden yıllar sonra tekrardan sorgulanmaya başlanmıştır. Yapılan kimi araştırmalar insanların yapay avatarlara, insanlara verdiğine emsal formda bir reaksiyon verdiğini ve utanç verici buldukları öyküleri paylaşmaya daha açık olduklarını göstermiştir. Bu araştırmalar psikoterapide yapay zeka kullanımın bir fark yaratabileceğinin göstergesidir. Yapay zeka, her ne kadar yakın bir vakitte insansız psikoterapiye geçişi sağlayacak olmasa da şimdiden saptanmış birçok tesirli ve kimi vakit insanlardan üstün taraflara sahiptir. Bunlardan birincisi öngörme modelinin daha gelişmiş olması. Burada daha gelişmişten kastettiğimiz şey insan yönlendirmesi olmadan muhakkak modelleri ve örüntüleri takip ederek temel istatistik metodlarına nazaran büyük bir avantaj sağlıyor olmasıdır. Birebir vakitte, değişkenler ortasındaki gözden kaçması mümkün kontakları yakalama konusunda data analistlerine nazaran üstün bir pozisyondadır, bununla birlikte yapay zekanın kullanıldığı durumda aslında birbiriyle çok alakası olmayan dataların gereksiz yere ilişkilendirilmesinin önüne geçilmiş de olacaktır. Diğer bir artıya gelecek olursak, bu da makine öğrenmesi sayesinde klinik popülasyonun belirlenmesi ve bunlar içinde benzerliklere dayalı alt kümeler oluşturulması konusunda bizlere büyük bir yardım sağlamasıdır. Ayrıyeten, yeniden makine öğrenmesi sayesinde bireye özel tedavi konusunda da kıymetli bir yol kat edilebilir.

Sonuç olarak yapay zeka teknolojisinin gelişmesiyle birlikte psikoterapilerde de bu teknolojinin yer almaya başladığı ve daha fazla yer alacağı düşünülmektedir. Lakin geliştirilen yapay zeka uygulamalarının etik kurallar çerçevesinde bireye “zarar vermeme ilkesi” ile ilerletilmesi sağlanmalıdır. Ayrıyeten bu uygulamaların kontrolü de bu süreçte ehemmiyet arz etmektedir.

Uzman Klinik Psikolog Damla Kankaya Sünteroğlu

Yazan: Psikoloji öğrencisi Aleyna Kıran