Kaygı bozukluğu

Kaygı bozukluğu, şahısların hayat kalitesini değerli derecede etkileyebilen yaygın bir ruh sıhhati sıkıntısıdır. Telaş bozukluğu olan bireyler ekseriyetle daima ve çok tasa, endişe yahut panik yaşarlar. Bu durum, günlük fonksiyonelliği ve hayat kalitesini olumsuz istikamette etkileyebilir. Tasa bozuklukları çeşitli çeşitlerde olabilir ve her çeşidin kendine has belirtileri vardır. İşte birtakım ana korku bozukluğu çeşitleri:

1. *Genelleşmiş Anksiyete Bozukluğu (GAB):*
– Daima ve çok seviyede telaş ve korku hissi vardır.
– Korku, birden çok mevzu hakkında olabilir (iş, sıhhat, aile, vb.).
– Fizikî belirtiler: yorgunluk, kas gerginliği, baş ağrıları, uyku problemleri.

2. *Panik Bozukluk:*
– Tekrarlayan panik ataklar yaşanır. Panik ataklar ani ve ağır dehşet nöbetleri olarak tanımlanır.
– Fizikî belirtiler: çarpıntı, terleme, titreme, nefes darlığı, baş dönmesi, göğüs ağrısı.
– Ataklar ortasındaki süreçte, birey tekrar bir atak geçireceği kaygısıyla yaşar.

3. *Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi):*
– Toplumsal ortamlarda yahut performans gerektiren durumlarda çok tasa yaşama.
– Yanılgı yapma, değerlendirilme yahut alay edilme korkusu.
– Toplumsal durumlar öncesinde çok kaygı duyma ve bu durumlardan kaçınma eğilimi.

4. *Özgül Fobiler:*
– Makul objeler, durumlar yahut aktiviteler karşısında irrasyonel ve çok derecede endişe.
– Yaygın fobi örnekleri: yükseklik korkusu (akrofobi), kapalı alan korkusu (klostrofobi), uçak korkusu, hayvan korkusu.

5. *Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğu:*
– Bilhassa çocuklarda yaygındır, lakin yetişkinlerde de görülebilir.
– Ana bakıcıdan yahut değerli bireylerden ayrılma konusunda çok tasa ve kaygı.
– Ebeveynlerinden ayrıldıklarında ağlama, öfke nöbetleri yahut fizikî semptomlar yaşayabilirler.

6. *Agorafobi:*
– Açık ya da kalabalık alanlarda, kaçmanın güç olabileceği yerlerde bulunma korkusu.
– Kalabalıkta, açık alanda, toplu taşıma araçlarında yahut meskenin dışında yalnız olmanın korkusunu yaşama.
– Bu tıp durumlardan kaçınma eğilimi.

7. *Seçici Konuşmazlık (Selektif Mutizm):*
– Ekseriyetle çocuklarda görülen, muhakkak toplumsal ortamlarda (örneğin okulda) konuşmama durumu.
– Meskende rahatça konuşurken, okulda yahut muhakkak toplumsal ortamlarda sessiz kalır.

Kaygı bozukluklarının tedavisinde çeşitli yaklaşımlar kullanılır:

1. *Psikoterapi:*
– *Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):* Tasa bozukluklarında en sık kullanılan terapi tekniklerinden biridir. Bireylerin niyet ve davranış kalıplarını değiştirerek tasalarını yönetmelerine yardımcı olur.
– *Maruz Bırakma Terapisi:* Bilhassa özgül fobilerde ve travma sonrası gerilim bozukluğunda kullanılır. Kişiyi korkulan duruma kademeli olarak maruz bırakarak telaşını azaltmayı maksatlar.

2. *İlaç Tedavisi:*
– Antidepresanlar (SSRI ve SNRI türleri) ve anti-anksiyete ilaçları (benzodiazepinler gibi) tasa bozukluklarının tedavisinde kullanılabilir.
– İlaç tedavisi, ekseriyetle psikoterapi ile birlikte kullanılabilir.

3. *Yaşam Usulü Değişiklikleri:*
– Tertipli antrenman, istikrarlı beslenme, kâfi uyku, meditasyon ve farkındalık (mindfulness) teknikleri tasayı azaltmada yardımcı olabilir.
– Alkol ve kafein üzere uyaranlardan kaçınma da korkunun yönetilmesine yardımcı olabilir.

4. *Destek Kümeleri:*
– Misal tecrübeleri paylaşan bireylerle bir ortaya gelmek, toplumsal dayanak sağlama ve başa çıkma stratejilerini paylaşma açısından yararlı olabilir.

Kaygı bozukluğunun tesirli biçimde yönetilmesi için, bir ruh sıhhati profesyoneline başvurmak değerlidir. Tedavi, bireye has olarak planlanmalı ve bireyin gereksinimlerine ve durumuna nazaran uyarlanmalıdır.