Obsesif kompulsif bozukluk

OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK

Takıntı, vesvese hastalığı olarak da bilinen OKB, kişinin zihnine gelen bir grup rahatsız edici fikir ya da imajlar kişi istemese de zihninde kalmaya ve onu rahatsız etmeye başlar. Çoğunlukla rahatsız edici bu niyetler ve imajlar nedeniyle kişi gündelik işlerini yavaş yavaş yapamaz hale gelir. OKB’si olan her kişinin takıntılarla ilgili farklı bir tecrübeleri mevcuttur, lakin ortak niyetler yahut niyet kalıpları şunları içerir:

• Agresif yahut rahatsız edici fikirler (örneğin bir eş yahut çocuğu öldürme düşünceleri)
• Farkında olmadan öbür insanlara ziyan vereceğine dair (örneğin, otomobil kullanırken bir yayaya çarpma)
• Ölümcül bir hastalığa yakalanma ve / yahut diğerlerine mikroplarınızla bulaşma konusunda daima tasa hali
• Cinsel atak yahut uygunsuz cinsel aksiyonlar içerebilecek rahatsız edici cinsel ve / yahut dini imajlar.
• Çevresel toksinlerin bulaşma korkusu (örn. Kurşun yahut radyoaktivite)
• Cansız objelere ziyan verme korkusu.
• Unutma yahut bir şeyi kaybetme korkusu
• Sevilen birine fecî bir şey olacağına dair ağır korku

OBSESYON NEDİR ?

OKB’si olan her kişi, takıntılarla ilgili farklı bir tecrübeye sahip olacaktır, lakin ortak fikirler yahut fikir kalıpları şunları içerir:

• Agresif yahut rahatsız edici fikirler (örneğin bir eş yahut çocuğu öldürme düşünceleri)
• Farkında olmadan yaralanmaya neden olma ile ilgili tasalar (örneğin, otomobil kullanırken bir yayaya çarpma)
• Ölümcül bir hastalığa yakalanma ve / yahut diğerlerine mikroplarınızla bulaşma konusunda daima endişe
• Cinsel taarruz yahut uygunsuz cinsel aksiyonlar içerebilecek rahatsız edici cinsel ve / yahut dini görüntüler
• Çevresel toksinlerle kontaminasyon korkusu (örn. Kurşun yahut radyoaktivite)
• Cansız objelere ziyan verme korkusu
• Unutma yahut bir şeyi kaybetme korkusu
• Sevilen birine müthiş bir şey olacağına dair ağır korku
• Son derece utanç verici bir şey yapma konusunda derin telaş (örneğin bir cenazede bir müstehcenlik haykırmak)
• Her şeyi “doğru” hissedene kadar tekrar sıralama ihtiyacı

KOMPULSİF NEDİR ?

Yıkama ve Temizleme

Temizlikle ilgili zorlayıcı davranışlar çoklukla mikroplar ve kontaminasyonla ilgili takıntılara cevap olarak ortaya çıkar . Bu davranışların örnekleri, el yıkama yahut bedenin öbür bir kısmını belli bir biçimde yıkamayı; dezenfektan, sabun ve öteki paklık unsurlarının çok kullanımı; çok tımar ve tuvalet rutinleri; etraftaki objelerin yahut eşyaların çok temizlenmesi; ve mikropları / kirleri / kontaminasyonu gidermeyi amaçlayan öbür davranışlar.

Kontrol etme

“Kontrol etme” davranışları, kişinin kendine yahut diğerlerine ziyan vermediğine yahut ziyan vermeyeceğine dair teminat sağlamak için gerçekleştirilen davranışlardır. OKB’si olan bireyler, itimat vermek yahut bir yanılgı yapmamalarını yahut etik dışı yahut ahlaka karşıt olarak algılanan bir şeyi yapmamalarını sağlamak için bu zorlamaları da uygulayabilirler.

Bazen OKB’si olan bireyler, örneğin kendilerinin ve diğerlerinin sıhhati ve güvenliği ile ilgili olarak, denetim davranışlarının, makus bir şeyin olmamasını yahut olmayacağını garanti etmelerine yardımcı olduğunu görürler.

Zihinsel Ritüeller

Zihinsel dürtüleri olan beşerler, açıklama için bir şeyler üzerinde düşünmek yahut anlamaya yahut daha âlâ anlamaya çalışmak için çok vakit harcayabilirler.

Geçmiş olaylarda sebat edebilir, zihinsel olarak bağlantısı gözden geçirebilir, ziyanı önlemek için dua edebilir yahut belli bir formda yahut belli bir sayıya kadar sayabilirler.

Bazen beşerler, makûs hissettiren bir şeyi değiştirmek değiştirmek yahut düzeltmek için “iyi” hissettiren belli bir kelimeyi yahut ifadeyi (yüksek sesle yahut akıllarında) kelamla tabir ederler yahut ”kötü” bir imajın yerine “iyi” bir imaj hayal ederler.

Tekrarlama

Tekrar tekrar yapılması gereken zorlamalar, tekrar okumayı, tekrar yazmayı yahut rutin hareketleri / aktiflikleri tekrarlamayı, beden hareketlerini tekrarlamayı yahut diğer rastgele bir aksiyonu belli sayıda sefer gerçekleştirmeyi içerebilir .

Söylemem Gerek

OKB’si olan şahısların palavra söyleme konusunda takıntıları ve buna bağlı dürtüleri olabilir. Bu takıntıların neden olduğu tasayı gidermek için, zararsız bilgileri bile detaylı olarak anlatmaya yahut itiraf etmeye zorlanabilirler.

Doğru olduklarından ve ezkaza palavra söylemediklerinden emin olmak için daha kesin bir “evet” yahut “hayır” yerine “belki” üzere belirsizlik tabirleri kullanabilirler (örneğin, daha sonra bir şey hakkında fikirlerini değiştirirlerse).

Ahlak ve Etiği Çevreleyen Ritüeller

OKB’si olan birtakım beşerler ahlaki bedellere yahut etik standartlara odaklanır. Makul pahalara nazaran yaşamak için çok katı davranışlar sergileyebilirler (din, çevresel telaşlar, sıhhat ve zindelikle ilgili uygulamalar gibi).

OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK HANGİ YAŞLARDA BAŞLAR ?

Obsesif Kompulsif Bozukluk çoklukla ergenlik yıllarında başlamakla birlikte rastgele bir yaşta görülme ihtimali vardır. Bazen 5-6 yaşlarında başlayan bu rahatsız çocuk ve ailesi tarafından bir kişilik özelliği olarak kıymetlendirilir ve tedavi arayışına girilmez. Lakin ergenlik devrinde başlayan ve kişinin toplumsal ve mesleksel fonksiyonelliğini önemli manada bozduktan sonra tedavi arayışı başlar. OKB, kerkeklerde daha erken yaşlarda başlamasına karşın bayanlarda daha sık görülmektedir.

OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUĞUN GÖRÜLME RİSKİ NEDİR ?

Obsesif Kompulsif Bozukluk her yüz bireyden 2-3 ünde göreülen önemli bir beyin hastalığıdır. Ailesinde OKB olan bireylerde görülme riki 7-8 kat artmaktadır.

OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUĞUN BELİRTİLERİ

Obsesif kompulsif bozukluğun birbirinden farklı birçok çeşitli klinik görünümleri mevcuttur.

Buluşma, Kirlenme Obsesyonu – Paklık Kompulsiyonları

Kişi bedeninin, ellerinin kirlendiğini, mikrop ya da virüs kapabileceğini ve bu mikrobu diğerlerine da bulaştıracağını düşünür bu yüzden sık sık uzun müddetli ellerini yıkamaya başlar. Bazen o kadar sık ellerini yıkamaya başlar ki kişi saatlerini lavaboda geçirir ve elleri tahriş olur. Dışarda giydiği kıyafetleri konuta gelir gelmez çıkarma muhtaçlığı duyar. Bazen ailenin öteki üyelerinide ellerini yıkaması ve kıyafetlerini değiştirmesi için zorlar. Meskeni ayrıntılı bir halde tekrar tekrar temizler.
Bazen dışardaki kuşlardan ya da hayvanlardan virüs ya da mikrop bulaşacağını düşünür ve bu niyetleri gidermenin tek yolunun ayrıntılı paklık yapmaktan geçtiğini düşünür. Lakin ne kadar paklık yapsa da bir mühlet sonra tekrar kirlendiğine ya da mikrop bulaştığına dair fikirler oluşur ve tekrar el yıkama, paklık yapma muhtaçlığı doğar.

Kuşku Obsesyonu ve Denetim Kompulsiyonu

Kişi kapı, ocak, gazın açık kalmış olacağını düşünür ve tekrar tekrar denetim eder. Fakat her denetim sonrasında yine zihninde ya açık kaldıysa kanısı oluşur ve tekrar denetim eder. Kişi zihnine gelen kuşkular nedeniyle konuttan çıkmakta zorlanır.
Diğerlerine ya ziyan verirsem istemeden onları incitirsem biçiminde kuşku obsesyonları oluşabilir. Sanki çocuğuma ziyan verir miyim biçiminde oluşan zorlayıcı obsesyonlar kişinin konuttaki tüm keskin aletleri saklar ya da meskenden atar lakin bu davranışlarda kişiyi rahatlatmaz ve olumsuz fikirler ,kuşkular tekrar oluşur.

Cinsel içerikli obsesyonlar

Kişinin zihninden kendini rahatsız eden cinsel içerikli niyetler saatlerce geçer bu fikirler nedeniyle kendini hatalar. İstemediği ya da kendine yakıştıramadığı cinsel hareketler zihnini devamlı meşgul eder. Acab kontrolümü kaybedip yakın arkadaşlarıma ya da akrabalarıma karşı bir cinsel harekette bulunur muyum? biçiminde dert dolu fikirler kişinin toplumdan uzaklaşmasına neden olur.

Dini İçerikli Obsesyonlar

Dini ibadetlerini yaptıkları sırada akıllarına olmayacak niyet v hareketler gelir. Örneğin namaz kılarken bir anda istemeden gelen küfürlü fikirler kişinin ibadetini huzurlu bir formda yapmasına mani olur ya da bu fikirler nedeniyle namazının bozulduğunu düşünüp namazı yarıda bırakabilir.

Simetri (Düzen) Kompulsiyonları

Kişinin tüm ömrüne simetri takıntıları hâkim olmaya başlar. Masanın dağınıklığı nedeniyle huzursuz olur ve çalışmaz. Tüm ferdî eşyalarını aşikâr bir sistem içinde fiyat. Düzensizlik kişinin huzursuz olmasına neden olur. Örneğin kalemlerinin birebir hizada durmasına, yamuk duran eşyalar olduğunda düzeltme muhtaçlığı duyar.

Dokunma Kompulsiyonları

Bazen şahıslar iç huzursuzluğunu, problemini kimi özel eşyalara dokunarak bastırmaya çalışırlar. Kişi şayet bu özel eşyaya dokunmadan meskenden çıkarsa kendisinin ya da sevdiklerinin başına bir felaket geleceğinden endişelenir şayet eşyaya dokunmadan konuttan çıktıysa geri dönüp bu eşyaya dokunma gereksinimi doğar bazen tekrar tekrar bu eşyaya dokunur.

Sayma Kompulsiyonları

Kişi bazen çocukluk yıllarından kalma bir alışkanlık olarak gördüğü bir sayıya kadar saymadan işlerini yaptığında bu işin olumsuz gideceğini düşünür. Örneğin imtihanlara girerken soru çözmeye bu sayıya kadar sayarak başlar. Örneğin 3 sefer tıpkı kelimeyi tekrar etmezse başına bir felaket geleceğinden endişelenir.

Biriktirme Kompulsiyonları

Kişi ilerde ya lazım olursa biçimindeki fikirler nedeniyle eşyaları biriktirmeye başlar. Bazen çöp poşetleri, cam kavanozlar olabilireceği üzere, giyinmediği kıyafetler ve eşyalarla konutunu doldurur.

OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUĞUN NEDENLERİ

OKB’un kesin nedeni bilinmemekle birlikte bir çok varsayım üzerinde durulmaktadır. Bu nedenler:

-Genetik Faktörler

-Çevresel Faktörler

-Titiz, kuralcı, detaycı, mükemmeliyetçi kişilik özelliklerine sahip olan şahıslar OKB’ye daha yatkındırlar.