İlişkinin tutkalı: onarma girişimi

Günlük hayatta, alaka içinde olduğumuz şahıslarla ilgili beklentilerimiz vardır. Birebir formda diğerleri da bizimle ilgili beklenti içindedir. Beklentinin varlığı, bir ilginin var olduğu; beklentinin bitmesi ise o bağın bittiği manasına gelir. Bu durumda beklentisizlik, bağlantının yokluğu demektir. Zira biz fakat ilgisiz olduğumuz bireye dair beklentisiz olabiliriz.

Beklentisizliğin, devam eden bir alaka için gerçekçi olmadığını düşünüyorum. Lisana getirelim yahut getirmeyelim, farkında olalım yahut olmayalım çoklukla zihnimizin art planında bağlantılarımıza dair bir beklenti içinde oluruz. Beklentilerimiz karşılanmadığında yahut karşımızdaki bireyden beklemediğimiz bir tavır gördüğümüzde en hafif haliyle hayal kırıklığı yaşarız. Bazen o denli tavırlara maruz kalırız ki; bu tavır karşısında hissettiğimiz hisler, hayal kırıklığının çok daha ötesindedir. Bu hisler; kimi vakit büyük bir acı, kimi vakit ağır bir keder, kimi vakit da bir öfke krizi olarak ortaya çıkabilir. Yaşadıklarımız ve maruz kaldıklarımız karşısında nasıl bir reaksiyon vereceğimizi iki başka etken belirler. Bu etkenlerden birincisi yaşadığımız durumun şiddeti, mühleti ve tesir alanıdır. İkincisi ise bu durum karşısında bizim başa çıkma gücümüzdür. Yaşadığımız şey, ne kadar şiddetliyse, ne kadar uzun sürüyorsa ve ne kadar geniş bir alanı etkiliyorsa, bıraktığı hasar o oranda fazla olacaktır. Başka taraftan başa çıkma gücümüz güzelse, yaşadığımız olumsuz durumu daha az hasarla atlatabiliriz. Bu durumu zelzele üzerinden örneklendirebiliriz. Sarsıntının şiddeti fazlaysa, müddeti uzunsa, tesir alanı genişse ve binamızın sarsıntıya dayanıklılığı yoksa sarsıntıdan çok daha fazla etkileniriz. Misal sarsıntıları bazen şahıslar ortası bağlantılarımızda yaşarız.

Bir alaka ne kadar uygun olursa olsun, hayal kırıklığı kaçınılmazdır. En kusursuz olarak görülen ilgilerde bile istenmeyen durumlar yaşanabilir. Fakat bu durum, ilgilerin biteceği manasına gelmez. Hayal kırıklığının akabinde bireylerin ne yapıp yapmadığı, ilginin sürüp sürmeyeceğini belirleyen en değerli etkendir. Kişi, yaşadığı hayal kırıklığının akabinde, karşısındaki şahıstan özür dileme, gönül alma, yanılgıyı telafi etmeye çalışma üzere onarma teşebbüslerini görmek ister. Bu durumu somut ve kolay bir örnekle anlatmak istiyorum. Diyelim ki tanımadığı birinin, park ettiği aracına çarptığını gören bir kişiyi düşünelim. Bu kişi otomobile çarpan bireyden, otomobilinde yol açtığı hasardan dolayı öncelikle bir özür dilemesini, akabinde araçta meydana gelen hasarı karşılamasını, yani onarma teşebbüsünde bulunmasını ister. Otomobile çarpan kişi, bu beklentiyi karşıladığında muhtemelen sorun çözülmüş olur. Fakat yol açtığı hasarı gidermeye çalışmazsa sorun daha fazla büyüyebilir ve isimli bir hadiseye dönüşebilir.

Tanımadığı bireylerden bile onarma teşebbüsü bekleyen kişinin, tıpkı şeyi tanıdığı ve yakın hissettiği bireylerden beklememesi düşünülemez. Hatta yakınlarından çok daha fazlasını bekler. Zira kişi, sevdiğinden onarma teşebbüsü gördüğünde, o kişinin alakaya ve kendisine paha verdiğini düşünür ve hissettiği kırgınlık yavaş yavaş azalır. Samimi bir özür ve içten bir pişmanlık karşısında, kırgınlığın azalmaması, kalplerin yumuşaması mümkün mü?

Kişi, incitildiği kişi tarafından beklediği onarma teşebbüsünü görmediğinde ise, münasebetin ve kendisinin karşı taraf için değerli olmadığını, o kişinin kendisine bedel vermediğini ve önemsenmediğini düşünür. Bu niyet kişinin vakitle, kendisini inciten şahsa karşı duygusal soğukluk hissetmesine ve o bireyden uzaklaşmasına yol açar.

Bu bağlamda onarma teşebbüsünün varlığı, yaşanan sorunun aşılması ve yıpranan bağlantıdan dolayı oluşan yaraların sarılması için hayli kıymetlidir. Münasebetin geleceği bu teşebbüse bağlıdır. Bu teşebbüs bir bakıma, birbirinden kopan objeleri yapıştıran tutkal üzeredir.

İlişkilerin geleceğinde bu kadar tesirli olan bir teşebbüs, yalnızca karşımızdaki şahıstan beklediğimiz bir teşebbüs olmamalıdır. İncindiğimizde, inciten şahıstan beklediğimiz üzere, bilerek yahut bilmeyerek yaptığımız kusurlardan dolayı bizim de onarma teşebbüsünde bulunmamız gerekir. Karşımızdaki şahıstan onarma teşebbüsü beklerken, bizden bekleyenlerden bu teşebbüsü esirgemek, en hafif tabiriyle ikili standart ve haksızlık olur. Kırıldığımızda karşımızdaki şahıstan beklediğimiz şeyleri, kırdığımız şahıslara karşı da yapmamız gerektiğini düşünüyorum.

Onarma teşebbüsü her ne kadar bağlantının sürmesinde değerli olsa da, bu durum ilginin sürmesini garanti etmez. Bazen yapan tüm teşebbüsler, istenen olumlu sonucu vermez ve bağ biter. İstenen sonucun ortaya çıkmamasında pek çok şey tesirli olabilir; incinen kişinin yarası derinse, daha evvel misal şeyler yaşanıp tıpkı yanılgılar tekrar tekrar yapıldıysa, inciten kişi rastgele bir pişmanlık yahut keder hissetmeden sadece münasebet bitmesin diye samimiyetten uzak bir özür diliyorsa onarma teşebbüsü istenen sonucu vermeyebilir.

Onarma teşebbüsünün varlığı, alakanın sürmesini garanti etmediği üzere, yokluğu da münasebetin biteceği manasına gelmez. Bazen inciten kişi, hiçbir onarıcı teşebbüste bulunmasa da bağlantı sürer. İncinen kişinin; kaybetme korkusu varsa, alakayı bitirmeye cüreti yoksa, bağlantının sürmesi dışında öteki bir seçenek görmüyorsa, inciten bireye çok bir hayranlık duyuyorsa, inciten kişi onarıcı rastgele bir teşebbüste bulunmasa bile ilgi sürer. Ortalarında olumsuz hiçbir şey yaşanmamış üzere rutin bağlarına devam ederler.

Özetlemek gerekirse; şahıslar ortası bağlarımızda meseleler yaşamak epey doğaldır, en harika olduğunu düşündüğümüz alakalarda bile hayal kırıklığı vardır. Alakayı yıpratan yahut bitiren, meselelerin varlığıymış üzere görünse de, asıl neden sıkıntıların akabinde bireylerin takındığı tavırdır. İstisnalara karşın şunu rahatlıkla söyleyebilirim; onarıcı teşebbüsler ilginin sürmesini sağlarken, bu teşebbüsün yokluğu bağlantıyı bitirir. Yani ilgiyi bitiren sıkıntıların varlığı değil, onarma teşebbüsünün yokluğudur. Bu bağlamda onarma teşebbüsü, bağın tutkalıdır.