Zorbalık nedir?

Bu yazımızda bilhassa okul çağında yaşanan akran zorbalığını anlatacağız.

Zorbalık çağımızın gitgide artan meselelerinden biridir. İşyerinden okula birçok yerde görülen bu sorun bilhassa okul çağı akran kümelerinde yaygınlaşmıştır.

Zorbalık bir kişinin diğer kişi ya da şahıslarca daima olarak ruhsal, fizikî ya da duygusal olarak ziyan görmesi ve bu ziyanlar karşısında içsel huzursuzluk ve acı hissetmesi olarak tanımlanabilir. Bu ziyan veren davranışlar vurma alay etme, lakap takma üzere birçok biçimde karşımıza çıkar.

Zorbalığın İki Tarafı

Farklı kaynak ve ülkelerde farklı isimlerde anılsa da ziyan veren kişi zorba ve bu ziyandan ötürü acı hisseden kişi ise mağdur olarak sınıflandırılmaktadır. Yazımızda da bu halde anılacaktır.

Mağdur ve zorba açısından zorbalığın süreçleri farklı gelişmektedir. Zorbalar kendilerini mağdurlardan hem fizikî hem de duygusal istikametten daha gelişmiş görebilirler. Onları daha az başarılı, daha az özgüvenli ve daha az kâfi bulabilirler. Bu niyetlerle birlikte mağdura farklı biçimlerde şiddet uygulayarak, şiddeti tesirli biçimde kullanırlar. İstediklerini kolay elde edebileceklerini ve mağduru sindirebileceklerini düşünürler. Yapılan araştırmalarda zorbaların empati ve merhamet düzeylerinin düşük olduğu bulunmuştur.

Mağdurlar ise kendilerini yüreksiz, zorbaya karşı gelemeyecek durumda bulurlar. Genel olarak keyifsiz ve yalnız hissederler, zorbanın davranışlarıyla başa çıkmakta zorlanırlar. Araştırmalarda mağdurların düşük özgüven ve yüksek tasa seviyesine sahip olduğu görülmüştür.

Zorbalığın Türleri

Zorbalık birden çok halde görülebilir. Sırasıyla bunların ne olduğuna ve zorba – mağdur bağlantısında nasıl göründüğüne bakalım.

Fiziksel Zorbalık

Bireyi incitmek, vurmak, itmek, saç çekmek, rastgele bir yerde ziyan vermek emelli sıkıştırmak, bedenine ziyan vermek üzere fizikî davranışlar olarak görülür.

Sözel Zorbalık

Zarar verecek halde küfür etmek, alay edip aşağılayıcı halde konuşmak, lakap takmak, sevdikleri üzerinden olumsuz şeyler söylemek üzere sözel ziyanlar veren her şey sözel zorbalık kapsamına girer.

Sosyal ve Ruhsal Zorbalık

Bu zorbalık cinsini başka ele alan yazılar olsa da burada bir ortada ele alacağız.

Arkadaşları ortasından dışlama, bireyi etkinliklere almama, öbür arkadaşları ortasındaki yakınlığa ziyan verme, diğer kümelere dâhil olmasını engelleme üzere davranışlar hem toplumsal hem de ruhsal ziyanlar verebildiği için bu kümeye girer.

Cinsel Zorbalık

Son vakitlerde arttığını düşündüğüm bu zorbalık cinsel ya da kelamlı taciz, bilhassa mahrem bölgelerine el hareketlerinde bulunma, uygunsuz birtakım davranışlara zorlama, fotoğraflar ve görüntüler çekmek üzere davranışları içerir.

Siber Zorbalık

Diğer zorbalık cinslerine kıyasla fark edilmesi daha sıkıntı olan bir zorbalık cinsidir. Zira elde edilen imaj ve bilgiler dijital ortamda bulunurlar. Daha uzun mühlet kalıcıdır ve yok edilmesi zordur. Daha çok internet üzerinden yapılan siber zorbalık okul ortamlarında bireyi rahatsız edecek durumlarda kendini gösterebilir. Dijital ortamda sahip oldukları bilgilerle okul ortamında yapacakları için bireyleri tehdit etme, bilgilerini internet üzerinden başka arkadaşlarına yayma üzere süreçleri de içerir.

Zorba Mı Yoksa Mağdur Mu?

Öncelikle bireylerin bu denklemde hangi tarafta yer aldığı bulunmalıdır. Zorbalar ve mağdurlar farklı özellikler sergileyerek aslında neyin bir modülü olduğunu gösterebilirler.

Zorba bireyler şiddete eğilim göstermede, saldırgan davranışlar sergilemede daha tesirli olurlar. Öte yandan empati kurmakta ve kurallara uymakta zorlanırlar.

Mağdurlar ise daha çekinik, içe kapanık ve yalnız hissederler. Arkadaşlık münasebetini kurmada, bir kümeye ilişkin hissetmekte ve katılmakta zorlanırlar. Vakit zaman kendilerinden zayıf gördükleri diğerlerine da zorbaların onlara yaptığı üzere davrandıkları görülmüştür.

Ne Yapılmalı?

Zorbalar ve mağdurlar çeşitli davranışlarda kendilerini belirli ederler. Birinci olarak bireyin okul ortamı olmak üzere öteki ortamlarda neler yaptığı gözlemlenmelidir. Zorba mı yoksa mağdur mu oldukları belirlendikten sonra, bu bahisle ilgili neler hissettikleri ve neler yaşadıkları hakkında konuşmak yararlı olacaktır.

Mağdurlara yaşadıkları üzerinden neler hissettikleri sorulmalı, toplumsal dayanakta bulunmalı, zorbalıkla karşı karşıya kaldığında ne yapması gerektiği öğretilmeli, kimi durumlarda zorbadan uzaklaşma yoluna gidilmelidir.

Zorbalara ise neden bu cins davranışları sergilediğini sormak, onunla da empati kurmak, art planda onu zorbalık yapmaya iten sebeplerin neler olduğunu saptamak yardımcı olabilir.

Her iki tarafta yapılanlara karşın davranışlarda bir değişiklikte bulunmuyorsa bir uzmandan dayanak almak sorunun daha tesirli bir biçimde çözülmesinde yardımcı olacaktır.

Ayrıca okul idaresi, öğretmenler ve öğrenciler zorbalıkla gayrette birbirleriyle uyumlu ve karşılıklı çalışmalıdır. Bu zorbalıklarla hem kişisel hem de kolektif olarak ilerleme kaydetmeye katkı sağlayacaktır.