Sürekli ayrılma hayali kurulan evlilikte yaşamak

S. Johnson (2022), der ki anne babasıyla rahat münasebet kurabilmiş, yakınlık hisseden ve güvenebilen beşerler ilgilerinde partnerlerine karşı daha az öfke söz ederler ve onlarda daha az arka niyet ararlar. Kendilerini ve öfkeyi daha denetimli bir yolla ortaya koyan biri olarak tanımlarlar. En kritik nokta ise sorunlarını çözme ve partnerleriyle yine yakınlaşma üzere müspet hedeflerden daha çok kelam ederler.

Öfke, ıstırap, acı ve hepsinden öte kaygı üzere hislerin atağına ne vakit uğrarız? Bir kişi duygusal istikametten ulaşılabilir ya da cevap verici olmadığında yani ayazda, yalnızlıkta ve çaresizlikte, ulaşılabilir değilse üstteki hisler tarafından esir alınırız. Yani şayet ailenizde babanız öfke sorunu olan yalnızca bağırmayı bilen ya da bağırmayan yalnızca bakışları aksi olan bir adamsa, anneniz kendi annesinden sevgiyi yalnızca “hak ederse” alabildiğini -mutfağı toplarsa güler yüz bulduğu, istediklerini yapınca size istediğinizi yapmaya müsaadesi olduysa- öğrendiği için bu türlü bir senaryoda çok da inançlı bağlanan kendinizi inançta hisseden bir yapıda yaklaşmayacağı için siz de kendinizi genelde telaşlı bulabilirsiniz.

Bu kişinin evlendiği vakit eşiyle münasebetinde en ufak bir alarm durumunda sizce nasıl davranması beklenir? Biraz kamerayı bu konuta çevirelim. Partnerimizle uyuşmazlık ve tartışmalarımız olduğunda hepimiz bir ölçü kaygı yaşarız. İnançlı ilgileri olanlarımızı için bu anlık ve geçicidir. Gerçek bir tehdit olmadığını yahut istersek eşimizin bizi rahatlatacağını fark edince, kaygımız süratle ve kolay kolay yatışır. Lakin zayıf ve yıpranmış alakaları (yukarıdaki aile modelinde büyümüş şahıslar gibi) olanlarımız için, endişe çok yoğun ve baskın olabilir. Nörobilimci Panksepp, (1998), bunu “birincil panik” olarak isimlendirir. Sonrasında yapılacak iki şey vardır. Ya partnerimizin bizi avutup rahatlatmasını sağlamak uğraşıyla yapışkan ve talepkâr hale geliriz ya da kendimizi sakinleştirip korumak gayesiyle geri çekilip bağlantıyı keseriz. Siz hangisini tercih ediyorsunuz? Partneriniz hangisini tercih ediyor? Pekala siz bu türlü davranmayı nereden öğrendiniz?

Bowlby, (1969), bize bağlanma alarmımızın ne vakit çaldığı hakkında genel bir kılavuz sunmuştur. Ona nazaran bu alarm aniden kendimizi dünyada huzursuz ve savunmasız hissettiğimizde, sevdiğimiz bireye duyduğumuz yakınlık hissinde olumsuz bir değişim algıladığımızda ve münasebete yönelik bir tehlike, tehdit sezinlediğimizde çalar. Algıladığımız tehditler dış dünyadan yahut iç evrenimizden gelebilir. Gerçek yahut hayali olabilir. Kıymetli olan kendi algımızdır, gerçeklik değil. Misal eşiniz “saçmalama” dedi. O an zihninizde siz farkında olmadan inanılmaz bir öfke duydunuz, kendinizi o konuttan o evlilikten her şeyden çekip almak, çıkıp gitmek isteği geldi, o denli kuvvetli bir güç ki bu nefes alıp vermeniz süratli, adrenalinizi denetim edemediğiniz halde buldunuz kendinizi. Tek bir söz. Aslında o sırada neler mi oluyor?

Bilinçli olmadan art planda mazlum rolündeki annenizin babanıza daima “saçmalama” dediği an gözünüz önünden geçmese de vaktinde siz o çocuk çaresizliği ile annenize inanılmaz öfkelendiniz. Babanız güçlensin istediniz fakat o denli biri değildi. Eşinizin tek bir sözünün sizin bu anıyı anımsamadan, hatta aklınıza bile gelmeden bedeninize ve fikir dünyanıza neler yaptığına bir bakın. İşte gerçek yahut hayali olabilir dediğimiz yere geliyoruz. Partnerinize bu kelimeyi size söylememesini talep edebilir, çok ağır geldiğini söz edebilecekken olaylar sizin mantıklı konuşmanızı ve tabir gücünüzü ketler hale geldi.

Sürekli bir şeyleri bitirme, koparma, boşanma, bir daha asla o arkadaşını aramama, bir daha o akraba ile görüşmeme, tek bir küsurda ya da aslında kaldırabileceğiniz bir durumu yaşanmışlıklarınızla köprü kurduğu için bir anda kestirip atma noktasına getiren biri iseniz, bu bahsedilen durumlara “o olay” anında bir frene basıp, bu nereden geldi? Neden bu kadar yükseldim? Kestirip attım tekrar hayalimde boşandım, meslek yaptım mükafatlar aldım zihnimi hangi olay bu hale getirdi? soruları yolunuza ışık tutmanıza yardımcı olabilir.