Yemek yemenin işlevsel bozuklukları

Sağlıksız yiyecekleri tercih ederken, bedenimiz birebir vakitte bilişsel ve duygusal süreçler üzerinde de olumsuz etkilenebiliyor. Sağlıklı olmayan yiyecekleri çoklukla gerilim, dert yahut olumsuz hisleri hafifletmek emeli ile tüketmeye eğilimli olabilirsiniz. Atletlerde ise bu durum kimi noktalarda nüks edebilir. Örneğin gerilimli anlarınızda, performans telaşı, beden imajı sıkıntıları, toplumsal baskılar, koç baskısı, rekabet hissiyatı yahut müsabaka öncesi dert sırasında sıhhatsiz sayılan yiyeceklere yahut atıştırmalıklara yönelme gereksiniminiz bulunuyor olabilir. Bu davranışınızı duygusal yeme süreci olarak isimlendirebiliriz. Duygusal yeme süreci ise kişinin gerilimli anlarıyla başa çıkmak için bulduğu savunma sistemlerinden biridir.

Özellikle gerilimli olduğunuz anlarda yahut ağır idmanlardan çıktığınız vakit yeme davranışı otomatik olarak geliyor olabilir. Aslında burada farkındalık kazanmamız kıymetli bir nokta. Hissettiğimiz her duyguyu fark etmemiz gerekiyor. O çikolataya yahut hamburgere ya da sevdiğimiz diğer bir sıhhatsiz yiyeceğe yönelme muhtaçlığı hakikaten aç olduğumuz için mi yoksa ben hissimi bastırmak için mi bunu yapıyorum. “Gerçekten aç mıyım yoksa geçirdiğim gerilimli bir gün beni bu yiyeceğe mi itiyor?” sorusunu kendinize sorabilirsiniz. Birtakım yapılan araştırmalara nazaran, bilişsel yine yapılandırma ve farkındalık çalışmalarının sportmenlerin gerilimle başa çıkmalarına yardımcı olduğunu gösteriyor. Bu yüzden aslında yalnızca fizikî olarak çalışmak değil, duygusal olarak zihnimiz için de hazırlanmamız gerekebiliyor.

Duygularınızı tanımlayıp bu hisleri etiketleyebilirsiniz. Niyet ve hislerimizi yargılamadan onları olduğu üzere kabul edersek, aslında o hissin bize sandığımız kadar ziyan vermediğini bir mühlet sonra görebiliriz. Örneğin gerilimli olduğumuz vakit o gerilimin olağan olduğunu, herkesin kimi durumlarda gerilimli olabileceğini kabul edebilirsek, gerilimden kaçmak için sıhhatsiz yiyeceklerle bağlantı kurmak üzere bir tahlile yönelmek zorunda kalmayabiliriz. Olumsuz duyguyu çoktan kabul etmiş, yaşamış ve sonra o duyguyu bırakmış oluyoruz. Bunun sonucunda ise yemek ile kurduğumuz fonksiyonsuz tahlile gitmemize gerek kalmayabilir.

Ayrıca, bazen yediğimiz bir çikolata bizi pişmanlık hissine kaplıyor olabilir. Bu pişmanlık ise “Zaten çoktan diyetimi bozdum ve sıhhatsiz bir yiyecek yedim ne olacaksa olsun daha fazla yiyebilirim” fikrine itebilir. Bu fikir kalıbı ise sizi tekrar eden olumsuz yeme davranışlarına sürükleyebilir. Bu şekil niyet kalıplarını değiştirmek için şunları söyleyebilirim: Yeme davranışları maksat doğrultusunda küçük esneklikler de içerebilir. Aslında çikolata ya da diğer bir yiyeceği yemek sizi başarısız yapmaz. Denetim altına aldığımız sürece bunun istikrarını bulabiliriz. Zihinsel denetiminizi sağlayabilmek için, hislerinizle karşılaştığınızda dürtüsel hareket etmek yerine o an hislerinizle yüzleşmek size yardımcı olabilir. Bu biçimde, yeme davranışını anlık hisler yerine şuurlu olarak yaptığın tercihlere dayandırabilirsiniz. Aslında, duygusal tetikleyicileri fark ettiğin vakit denetim sende olmuş oluyor. Örneğin, bir sonraki sefer tatlı yeme gereksinimin olduğunda kendine “Şu an sahiden neye gereksinimim var?” sorusunu sormayı deneyebilirsiniz. Bu sayede, yalnızca performans için değil, duygusal istikrar ve alışkanlık idaresi için de kıymetli kazanımlar elde edersiniz. Sportmenlerin otomatikleşmiş olumsuz niyetlerini fark edip değiştirmeleri, yeme davranışları üzerinde denetim kazanmalarına yardımcı olur.

Yeme davranışının insanların duygusal durumlarını düzenlemek için sıkça başvurdukları bir sistem olduğunu söylemiştik. Olumsuz hislerle başa çıkmak için yemek yiyoruz ve anlık keyifli oluyoruz aslında bakıldığında olumlu üzere gözükse de bu durum bize anlık rahatlama sağlıyor. Fakat, bu çeşit bir yaklaşımın sonuçları ekseriyetle olumsuzdur; Zira bu tıp duygusal yeme davranışları, süreksiz bir rahatlama sağlasa bile, uzun vadede duygusal yükü artırabilir. Bu durum bağımlılıklar üzere gelişebilir. Anlık bir tatminlik ile duygusal rahatlama sağlamaya çalışırken, bu davranışın sonuçlarını değerlendiremez hale gelinebilir.

Sonuç olarak, niyetlerimizi yine yapılandırarak, kendimize sıhhatsiz yiyeceği tüketmeden evvel kimi sorular sorarak (Örneğin “Fizyolojik olarak aç mıyım, yoksa duygusal olarak rahatlamaya mı çalışıyorum?”) kendi duygusal durumlarınız ile sağlıklı bir ilgi kurabilirsiniz. Bununla birlikte, gereksinimlerimizi fark ediyor olabilmek, alternatif baş etme stratejileri geliştirmek ve kendimize karşı şefkatli bir yaklaşım benimsemek, sürdürülebilir bir duygusal istikrar sağlamada değerli bir adım olabilir.