Yıkılan güvenin yeniden inşası

Güven, tüm gerçek alakaların temelidir. Kişi ne kadar konforlu bir hayat yaşarsa yaşasın oburuyla bağ kurmaya ve bağ içinde olmaya gereksinim duyar. Konforlu bir hayat, bağlantının yokluğunu gideremez. Bu manada bireyler ortası ilgiler, yeri doldurulamaz bir gereksinimdir. Bu değerli muhtaçlığın başlamasında ve sürmesinde en gerekli şey, inançtır.

Güven hisseden kişi; ailesi tarafından sevileceğine, muhtaçlık duyduğunda destekleneceğine, hürmet duyduğu şahıslardan hürmet göreceğine, insanlardan ziyan görmeyeceğine inanır ve bağlarını bu inanç doğrultusunda düzenler.

Bazı nedenlerle yaşanan itimat kaybı, kişinin ilgilere ve hayata dair inanç sistemini sarsar. Münasebetlerde inanç kaybına yol açan iki farklı etken vardır. Bunlardan birincisi, kişinin ötekinden beklediğini (ilgi, dayanak, yardım vs) bulamaması, ikincisi ise beklemediği (kaba davranış, kırıcı konuşma vs) şeylere maruz kalması. Birinci durumun yaşanması ihmalin, ikinci durumun yaşanması istismarın varlığını gösterir ki, bu iki durum, şahısların alakalara dair itimadını sarsar ve yine güvenebilmeyi mahzurlar.

Güvenin zedelenmesinden kişinin hayatında pek çok alan tesirler; kanılar, hisler, davranışlar ve bağlantılar.

Güvensizlik, en başta kişinin öteki insanlara ve dış dünyaya karşı fikirlerini tesirler. Kişi güvensizliğe yol açan durum yahut kişi nedeniyle, çok genelleyici niyetlere kapılır. Dış dünyanın büsbütün berbat bir yer olduğunu, en yakın insanlardan bile ziyan görebileceğini, bu nedenle hiç kimseye güvenmemesi gerektiğini düşünür. İnancın sarsılmasının en güç yanı, hiçbir şeyin eskisi üzere olmayacağı niyetidir. Hiçbir şeyin eskisi üzere olmayacağını düşünmek ise, kişiyi ümitsizliğe sürükler.

Güven kaybına yol açan bu kanılar, kişiyi duygusal olarak tesirler ve kişinin kendini tetikte hissetmesine, telaş duymasına, ötekilerden ziyan gelebileceği tasasıyla kuşku içinde yaşamasına yol açar. İtimadı sarsılan kişi, bununla birlikte kalbinde büyük bir acı hisseder. Kalbi, kesimlere ayrılmış vazo üzere kırılmıştır. Vazo, tutkalla yapıştırılarak onarılabilir tahminen. Lakin tutkal, kırılan modülleri bir ortada tutsa bile, o vazoyu kırılmadan evvelki haline geri döndüremez.

Güvensizliğin davranışlara olan tesirine baktığımızda, burada kaçınma ve denetim davranışlarının varlığını görürüz. Kaçınma eğiliminde olan inançsız kişi; kendini insanlardan izole edebilir, duygusal yatırımını insanlardan çekerek hayvanlara yatırabilir, şahıslarla bağlantı kurmak yerine evcil hayvanlar besleyebilir, muhtaçlık duyduğu duygusal bağı bu hayvanlarla karşılayabilir. Bu türlü yaparak kendini incinmekten ve aldatılmaktan koruyabilir tahminen lakin bu durum onu, yakın bağ kurmaktan alıkoyar.

Güvensizliğin etkilediği dördüncü ve en değerli alan, bağlardır. Bireyler, bağlantılarında itimat hissetmediğinde; birbirine yakınlaşamaz, bağ kuramaz ve kendini münasebete teslim edemez. İtimadın olmadığı bağlar yüzeysel, sığ ve samimiyetten uzaktır. Kişi, güvensizlik nedeniyle kendini bağlantıya kapattığında yalnızlık ve değersizlik hisleriyle baş başa kalır. Bu durum kişinin depresyon, anksiyete bozukluğu üzere psikopatolojik hastalıklar yaşamasına da taban hazırlar.

Yol açtığı tüm hasarlar düşünüldüğünde güvensizliğin, kişinin hem kişisel, hem toplumsal hayatına büyük bir ziyan verdiğini görebiliyoruz. Bu hasarın onarılması ve yeni hasarların önlenmesi, kişinin güvenebilme kapasitesini yine hayata geçirebilmesi ile mümkündür. Kişinin yine güvenebilmesi sanıldığından zordur ve bunun gerçekleşebilmesi için uzun bir vakte gereksinim vardır.

Güvenin yine inşası sürecinde; hem güvensizliğe yol açan, hem de inancı sarsılan bireylerin sorumluluk alarak tahlile yönelik adımlar atması kıymetlidir. Atılacak her adım, itimadı tesis edecek bir yapı taşı olacaktır.

Güvensizliğe yol açan kişinin; onarıcı teşebbüste bulunması, yol açtığı hasarı hem davranışlarıyla hem kelamlarıyla tamir etmeye çalışması, inancını sarstığı kişinin tekrar güvenebilmesi için vakte muhtaçlık duyduğunu bilmesi, bu vakit içinde itimat sarsıcı davranışlardan uzak durması, karşıdaki kişinin kırgınlık ve öfke hislerine karşı anlayışlı olması ve tüm bu süreci sabırla karşılaması inanç hissinin kazanılmasında epey kıymetlidir.

Güveni sarsılan şahsa gelince; bu kişinin yaşadığı itimat kaybı sonrası temkinli davranması hayli anlaşılabilir bir şeydir. Zira itimat hayli değerlidir ve herkese karşı hissedememesi pek doğaldır. Güvensizlik sonrası itimadı yine inşa sürecinde, çok genelleyici yaklaşımlardan ve kendini izole etmekten kaçınmak, güç da olsa bağlantı içinde kalmaya çalışmak, karşıdaki kişinin itimat ismine uğraşlarını takdir etmek sürecin olumlu sonuçlanmasına yardımcı olacaktır.

Bu süreçte taraflar ortasında tekrarlanan olumlu tecrübeler ve itimat sarsıcı bir durumun yinelenmemesi, inancın yine hissedilmesini sağlayacaktır.

Güven, hepimizin temel gereksinimlerinden biridir ve çok değerlidir. Güvensizliğin yol açtığı hasar, lakin inancın tekrar inşası ile onarılabilir. Hiçbirimiz ziyan görme telaşıyla tetikte olmak ve tasa yaşamak istemeyiz. İtimat hepimiz için vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Zira inanç; kendimizi bağa bırakabilmenin ön şartı, duygusal yaralarımızı sarma umudu ve en değerlisi de ötekinin davranışlarına karşı savunmasız olma dileğidir.