Tekrarlayan toplumsal travmaların ruh sağlığımıza etkileri

Son yıllarda ülkemizde ve dünyada toplumsal travmaların arka arda yaşandığı bir devirden geçiyoruz. Doğal afetler, yangınlar, kazalar, salgınlar, ekonomik krizler ve şiddet olayları hem ferdî hem de toplumsal seviyede ruh sıhhatimizi derinden etkiliyor. Bilhassa bu çeşit travmaların tekrar etmesi kalıcı duygusal izler bırakabiliyor.

Toplumsal Travma ve Etkileri

Toplumsal travma, bir kümenin, toplumun ya da ülkenin geniş kesitlerini etkileyen, ağır duygusal ve ruhsal gerilime yol açan olayları tanımlar. Fakat bir toplumun birebir çeşitte olaylara tekrar tekrar maruz kalması, duygusal yansılarda bariz bir değişim ve süreklilik yaratır. Tekrarlayan travmalara maruz kalan toplumlarda, geçmiş olayların olumsuz izlerine, geleceğe dair derin bir güvensizlik ve dert da eklenir. Bu durum yalnızca ferdi değil, toplumsal bir yıpranmaya da sebep olabilir.

Tekrarlayan Toplumsal Travmanın Ruhsal Dinamikleri

Tek bir travmatik olay bile insan psikolojisi üzerinde derin tesirler bırakabilirken, tıpkı çeşitten ya da farklı travmaların sık sık tekrarlanması, bireylerin ve toplumun dayanıklılık kapasitesini sınar.

Bu durumun birkaç temel boyutu bulunmaktadır:

1. Akut Travma Yerine Kronik Stres

Bir travmanın akabinde kişi genelde olayın sona erdiğine inanarak güzelleşme sürecine girer. Fakat travmaların tekrar etmesi durumunda bu süreç kesintiye uğrar ve travmatik gerilim kronik bir hale gelebilir. Bu tıp durumlar ise itimat hissini giderek zayıflatır ve “başına daha berbatı de gelebilir” fikri ile ümitsizlik yaratır.

Bu durum şu belirtileri beraberinde getirebilir:

Sürekli bir tetikte olma hali (hipervijilans)

Uyku bozuklukları

Sinirlilik ve huzursuzluk

Anksiyete bozuklukları

2. Toplumsal Ümitsizlik ve Çaresizlik

Tekrarlayan travmalar, bireylerde ve toplumda “yeniden başımıza gelecek” hissini güçlendirebilir. Bu his, güvensizlik, çaresizlik ve denetim kaybı hissi yaratır, toplumun motivasyonunu ve toplumsal dayanışmasını zayıflatabilir.

3. Ruhsal Dayanıklılık Üzerindeki Etkiler

Bazı bireyler ve topluluklar travma sonrası daha dirençli bir tavır geliştirebilirken, kimileri arka arda gelen travmalar karşısında kırılganlaşabilir.

Tekrarlayan Travmalar Sonrası Görülen Ruhsal Bozukluklar

Kaygı Bozuklukları

Tekrar eden travmalar, bireylerin genel hayat güvenliği hissini sarsar ve daima bir tehdit algısı yaratır. Bu durum anksiyete bozukluklarına yol açabilir.

Depresyon

Travmalar tekrarlandığında ümitsizlik ve çaresizlik hissi derinleşir. Beşerler “değiştiremeyeceğim bir döngüdeyim” hissine kapılabilir.

Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB)

Travma yaşantıları tekrarlandığında, olaylara dair hatırlatıcılar, kabuslar yahut olayı zihinsel olarak yine yaşama durumu daha sık görülebilir.

Tükenmişlik ve Donma Hali

Bireyler tekrarlayan travmalar karşısında tükenmişlik yahut “duygusal donma” hali yaşayabilir. Bu, olaylara artık reaksiyon verememe, hisleri baskılama ya da kayıtsızlık formunda kendini gösterebilir.

Toplum Üzerindeki Uzun Vadeli Etkiler

Tekrarlayan toplumsal travmalar sırf bireylerin ruh sıhhatini değil, toplumun ruhsal yapısını da tesirler:

Güvensizlik: İnsanlar yalnızca geleceğe değil, birbirlerine olan itimatlarını de kaybedebilir.

Sosyal Ayrışma: Toplumsal travmaların sık yaşandığı devirlerde beşerler sıklıkla suçlayıcı bir tavra girerek öfkeyi dışa yöneltebilir. Tahammülsüzlüğün artması, toplumda ayrışmayı artırabilir.

Dayanışma Hissinin Azalması: Sürekli travmaların yarattığı yorgunluk, bireylerin dayanışma ve empati kapasitelerini zayıflatabilir.

İyileşmek ve Toparlanmak: Toplumsal Çözümler

Tekrarlayan travmaların tesirlerini en aza indirebilmek için sürecin planlı ve şuurlu bir yaklaşımla ele alınması gerekli ve elzemdir.

1. Ruhsal Dayanak ve Farkındalık

Tekrarlayan travmalar sonrası ruhsal takviye öncelikli ve kıymetlidir. Toplum genelinde travmanın tesirleriyle ilgili farkındalık oluşturmak, travmatik olaylarla ilgili konuşabilmek bu süreçte takviye düzeneklerinin önünü açabilir.

2. Dayanıklılık ve Topluluk Desteği

Toplumun tüm kesitlerinin dayanışma içinde hareket etmesi değerlidir. Yardım kampanyaları, dayanışma projeleri ve istekli çalışmalar, bireylerin ümitsizlik hissini azaltır ve “yalnız değilim” hissini güçlendirir.

3. İnançlı Alanlar Yaratmak

Travmaların ağır yaşandığı yerlerde inanç hissini tekrar sağlamak emeliyle afet sonrası kriz idaresi ve şeffaf irtibat sistemleri güçlendirilmelidir.

4. Travmayı Sürece ve Toplumsal İyileşme

Paylaşımı teşvik eden toplumsal projeler, küme takviye toplantıları bir ortaya gelerek düzgünleşme sürecini hızlandırır.

Tekrarlayan travmalara karşın, insanlık güçlü bir düzgünleşme potansiyeline sahiptir. Bunun için hem ferdi seviyede duygusal takviye almak hem de toplumun dayanışma gücünü geliştirmek değerlidir.

Travmanın her tekrarında, artan kayıpların acısını hafifletmenin en güçlü yolu toplumsal dayanışma ve güzelleşme gayretleridir. Toplum olarak bir ortada durarak ve birbirimizi destekleyerek iyileşebiliriz.

Her şeyden evvel, toplumsal dayanışmayı bir refleks değil, bir kültür haline getirmek uzun vadede en güçlü korunma kalkanımız olacaktır.