Obsesif kompulsif bozukluk (okb) için ayrıntılı bir rehber

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), kişinin istem dışı, tekrarlayan ve rahatsız edici fikirleri (obsesyonlar) ile bu niyetlerin yarattığı korkuyu azaltmak için gerçekleştirdiği yineleyici davranışları (kompulsiyonlar) içeren bir ruhsal bozukluktur. OKB, kişinin günlük hayatını kıymetli ölçüde etkileyebilir ve ömür kalitesini düşürebilir.

OKB En Sık Kimlerde Görülür?

OKB her yaş kümesinde ortaya çıkabilir fakat kimi kümelerde görülme sıklığı daha fazladır:

Cinsiyet Farklılıkları: Çocukluk periyodunda erkeklerde daha sık başlarken, yetişkinlikte bayanlarda ve erkeklerde emsal oranlarda görülmektedir.

Aile Hikayesi: Ailesinde OKB yahut öteki anksiyete bozuklukları olan şahıslarda risk artmaktadır.

Travmatik Yaşantılar: Çocukluk periyodunda travmatik olaylar yaşamış bireylerde OKB gelişme riski yüksektir.

Stresli ve Ağır Hayat Stili: Bilhassa mükemmeliyetçi ve çok sorumluluk hissine sahip bireylerde daha sık rastlanmaktadır.

OKB’nin Başlangıç Yaşı Nedir?

Ortalama Başlangıç Yaşı: OKB çoklukla çocukluk, ergenlik yahut genç erişkinlik periyodunda başlar. Birçok şahısta belirtiler 18-25 yaş ortasında ortaya çıkar.

Erkeklerde: Belirtiler çoklukla daha erken, çocukluk çağında (6-15 yaş) başlama eğilimindedir.

Kadınlarda: Çoklukla ergenlik yahut erken yetişkinlik devrinde (20’li yaşlarda) başlar.

     Geç Başlangıç: 35 yaş sonrasında OKB’nin başlaması daha azdır, lakin mümkündür.

 OKB Belirtileri Nelerdir?

Obsesif Belirtiler

Obsesyonlar, bireyin zihninde tekrarlayan, rahatsız edici ve denetim etmekte zorlandığı fikirler, dürtüler yahut imgeler olarak tanımlanır. Yaygın obsesyon cinsleri ve belirtileri şunlardır:

Bulaşma ve Paklık Obsesyonları: Mikrop, kir yahut hastalık bulaşmasından çok korkma. Örneğin, bir yüzeye dokunmakla önemli bir hastalık kapacağına inanma.

Saldırganlık ve Ziyan Verme Obsesyonları: Kendine yahut sevdiklerine ziyan verme kanısı. Örneğin, bıçak gördüğünde istemeden birine ziyan vereceğinden korkma.

Dini Obsesyonlar (Dini OKB): Kutsal bedellere yahut dini inançlara alışılmamış kanıların tekrarlaması. Örneğin, daima küfür etmekten yahut inancına ziyan verecek fikirlere kapılmaktan korkma.

Simetri ve Tertip Obsesyonları: Eşyaların belli bir tertipte ve simetrik olmasını isteme. Örneğin, masadaki eşyaların simetrik durmadığında ağır rahatsızlık hissetme.

Cinsel Obsesyonlar: Uygunsuz yahut rahatsız edici cinsel niyetlerin sıkça akla gelmesi. Örneğin, istemsiz formda uygun olmayan şahıslarla ilgili cinsel içerikli fikirlerin akla gelmesi.

Kompulsif Belirtiler

Kompulsiyonlar, obsesyonların yarattığı korkuyu azaltmak için yapılan tekrarlayıcı davranışlar yahut zihinsel aksiyonlardır. Bu davranışlar çoklukla gerçekçi olmayan bir formda korkulan durumu tedbire hedefini taşır.

Temizlik ve Yıkama Kompulsiyonları: Ellerini tekraren yıkama, meskeni daima temizleme.

Kontrol Etme Kompulsiyonları: Kapıların kilitli, ocağın kapalı olup olmadığını tekraren denetim etme.

Tekrarlama ve Sayma Kompulsiyonları: Belli sözleri yahut hareketleri muhakkak sayıda yapma. Örneğin, kapıyı açmadan evvel beş defa kapı koluna dokunma ihtiyacı hissetme.

Düzenleme Kompulsiyonları: Eşyaları makul bir sıraya yahut nizama nazaran tekrar tekrar yerleştirme.

Törensel Davranışlar: Makul rutinleri tekrarlamazsa makûs bir şey olacağına inanma. Örneğin, dua etmeyi muhakkak bir sırayla yapmazsa bir yakınının ziyan göreceğine inanma.

Bilişsel ve Duygusal Belirtiler

OKB sadece davranışsal belirtilerle sonlu değildir, tıpkı vakitte bilişsel ve duygusal belirtiler de gösterir:

Aşırı Sorumluluk Hissi: Her şeyin denetim altında olması gerektiği niyeti.

Kesinlik Gereksinimi: Daima doğrulama ve teminat arama (örneğin “Kapıyı kapattım değil mi?” üzere sorular sorma).

Yoğun Telaş ve Huzursuzluk: Bilhassa kompulsiyonları gerçekleştiremediklerinde artan tasa.

Mükemmeliyetçilik: Her şeyin kusursuz ve yanılgısız olması gerektiğine inanma.

OKB Belirtileri Günlük Hayatı Nasıl Tesirler?

OKB’nin belirtileri kişinin hayat kalitesini önemli formda düşürebilir. Örneğin:

İlişkilerde Zorluklar: Sevdikleriyle vakit geçirmek yerine kompulsiyonlara vakit harcama.

İş yahut Okul Performansı: Dikkatini toparlayamama ve misyonları vaktinde yerine getirememe.

Sosyal ortamlardan kaçınma: Kompulsif davranışları gizleme uğraşı nedeniyle toplumsal ortamlardan uzaklaşma.

Kişisel Bakım ve Sıhhat: Paklık obsesyonları nedeniyle cilt tahrişleri yahut farklı sıhhat problemleri.

Tedavi Yöntemleri

Eğer bu belirtiler kişinin hayat kalitesini düşürüyor ve günlük fonksiyonelliğini engelliyorsa, bir psikiyatri uzmanına başvurmak kıymetlidir. OKB tedavisinde en tesirli metotlar:

Psikoterapi : Birtakım davranışsal teknikler, bilişsel müdahaleler OKB semptomlarını azaltmada epeyce tesirlidir.

İlaç Tedavisi

Destek Kümeleri ve Psikoeğitim: Hem bireye hem de ailelere takviye sağlayabilir.

OKB, kişinin hayatını kıymetli ölçüde etkileyen fakat tedavi edilmediğinde kronikleşebilen bir bozukluktur. Erken teşhis ve uygun tedavi metotları ile OKB semptomları denetim altına alınabilir ve kişinin hayat kalitesi iyileştirilebilir. Bilhassa erken yaşlarda başlayan belirtilerin fark edilmesi ve profesyonel dayanak alınması, tedavi muvaffakiyetini artırmaktadır. Şayet OKB belirtilerini kendinizde yahut yakınlarınızda gözlemliyorsanız, erken vakitte bir psikiyatri uzmanına başvurmak değerlidir.

Uzm. Dr. Yaprak Arslan
Psikiyatrist & Psikoterapist