Öğrenme süreci ve öğrenme sürecini etkileyen faktörler

Beynimiz insanı öteki canlılardan ayıran en gelişmiş canlı olmamızı sağlayan organımız. Son periyot yapılan araştırmalarla birçok özelliği yahut mahareti keşfedilmesine karşın, hala keşfedilmeyi bekleyen sırlarla dolu organımız. Beynimizin en alt kısmında sürüngen beyin yahut ilkel beyin denilen kısım yer almaktadır. Bu bölgenin temel vazifesi hayatta kalmamızı sağlayan temel hayat marifetlerimizi ve otomatikleşen davranışlarımızı denetim etmektir. İkinci kısım ise limbik sistem başka ismiyle duygusal beyindir. Hislerin tanımlanmasını ve denetimini sağlar. En üst katmanda da düşünsel beyin yer almaktadır.

Yapılan işten keyif alındığında limbik sistem devreye girerek beynimizin dopamin ve seratonin salgılamasını sağlar. Dopamin salgılanması tıpkı vakitte dikkatin de sürdürülmesini sağlar ve bu vesileyle öğrenme kolaylaşır. Beynimizde alınan bu hazdan ötürü yapılan işlerin benzerilerini yapma eğilimine girer. Kişi yapıp keyif aldığı iş ve aksiyonlarda giderek uzmanlaşacağı bir döngünün içene girer ve kendisine burada bir konfor alanı oluşturur. Sıkıcı işlerde ise beynimiz kortizol salgılamaya başlar ve bu durumda gerilimin oluşmasına neden olmaktadır. Gerilimli durumlarda en üstteki düşünsel beyin kısmı sistem tarafından kapatılır ve ilkel beynimizle hareket etmeye başlar ve bu durumdan bir an evvel kurtulmaya yönelik kaçma davranışlarında bulunuruz.

Ebeveynlerle yaptığımız görüşmelerde çocuklarının dersin başına oturmakta zorlandığını, başladıktan çok kısa bir müddet sonra kalktıklarını, çok fazla oyalandıklarını, yaptığı işe bir türlü odaklanamadığını söz etmektedirler. Üstte da belirttiğim üzere ders çalışma süreci güçlü bir süreçtir. Şayet çocuk başarısız olacağını, kusur yapacağını düşünüyorsa gerilim devreye girer ve buna bağlı olarak ta ders çalışmaktan kaçınma davranışları gelişmeye başlar. Edindiğimiz gözlemlerde veli ve öğrenciler maalesef nasıl ders çalışılacağını da bilmiyorlar. Hal bu türlü olunca yanlış formül uygulayan öğrenci imtihanlarda istediği notları alamadığı LGS ve YKS denemelerinde istediği netlere ulaşamadığı için kendisini başarısız görmeye başlayıp ders çalışmayı bırakabiliyor.

Bilgi duyu organlarımız tarafından fark edilir. Bu fark edilme sürecine duyum diyoruz. Duyu organları etrafımızda olup biten onlarca ikazcıyı duyumsayarak beynimize iletir. Görsel uyarıcılar oksipital loba, işitsel uyarıcılar temporal loba ve dokunsal uyarıcılar periatel loba iletilir. Beynimizin bu bölgelerinde gelen data işlenerek hafıza merkezi olan hipokampüse gönderilir. Bu süreçte dikkat dediğimiz maharet devreye girerek hangi bilgilerin fonksiyonel hangilerinin fonksiyonsuz olduğu kararı verilir. Biz bu sürece algılama diyoruz. Fonksiyonel bilgi hipokampüste uzun müddetli belleğimizdeki bilgilerle karşılaştırılır, şayet yeni bir bilgi ise onlarla ilişkilendirilir ve kaydedilir. Şayet evvelden de var olan bir bilgi ise hatırlama dediğimiz olay gerçekleşir. Bu süreç son derece değerlidir gerilim altında iken bu süreçler olması gerek kalitede yapılamaz ve yanlışlar oluşmaya başlar. Birçok öğrencinin imtihanda “Dikkat Hatası” dediği şey aslında tam olarak budur. Bazen de çok kolay soruların tahlilinde kusur yapılmaktadır. Kolay örülen soruda da heyecana bağlı olarak sistem işleyişi olması gerekenden daha süratli hale getirilir ve yanılgı yapılmasına neden olur.

Öğrenme dört adımdan oluşmaktadır. Birinci basamakta manaya gelmektedir. Öğrencini çalışacağı mevzuyu anlayabilmesi, o mevzuyla ilgili fikir yürütebilmesi son derece değerlidir. Birçok öğrenci anlamayı öğrenme olarak düşünüp çabucak test çözmeye başlıyor ve çok sayıda yanlış karşılık olunca kendini otomatik olarak başarısız görüyor. Manaya gerçekleştikten sonra öncelikli olarak çalışılan mevzunun bir defa kendi başına anlatılarak uygulama yapılması marifetin kullanılabilirliğini göstermektedir. Şayet mevzu anlatımında eksiklikler varsa husus tekrar okunmalı ve tekrar anlatılmalıdır. Bu süreç anlatım esnasında bahisle ilgili hiçbir eksiklik kalmayıncaya kadar devam etmelidir. Üçüncü basamak pekiştirme basamağıdır ve artık bu kademede kolaydan zora gerçek bir sıralamayla test yahut soru tahliline geçilmelidir. Yanlış yapılan sorular kesinlikle tahlil edilmeli yanlışın nedeni yanlışsız tespit edilmelidir.

Sonuç olarak biz beşerler potansiyelimizle dünyaya geliriz. Hayat içerisinde birçok deneyim ettiğimiz olayla karşılaşır ve yaşarız. Bu olaylardan kimilerinde kendimizi başarılı görür ve yaptığımız işle gurur duyarız. Etrafımızdaki insanlarda âlâ yaptığımız şeylerde bize karşı olumlu dönütler verirler ve biz de hayatımızın içine bu düzgün yaptığımız şeyleri daha çok yerleştirmeye çalışırız. Kendimiz başarısız bulduğumuz ve etrafımız tarafından eleştirildiğimiz hareketlerden kaçınmaya çalışırız. Unutmayalım ki muvaffakiyetin sırrı yanlışsız strateji üretme, ürettiğin stratejiye sadık kalarak işi sonlandırma ve bol bol tekrardır.

Adem Alptekin Altunbaş

Aile Danışmanı

Dikkat ve Beyin İdman Programları Uygulayıcısı