Şant hakkında her şey: beyin omurilik sıvısı drenajında hayati çözümler

Şant Nedir ve Neden Gereklidir?

Şantlar, beyin omurilik sıvısının (BOS) fazla olduğu durumlarda bu sıvının beyin dışına yönlendirilmesi için kullanılan tıbbi aygıtlardır. Beyin omurilik sıvısının birikmesi hidrosefali üzere önemli sıhhat meselelerine yol açabilir. Şantlar, bu sıvıyı beyin boşluklarından (ventriküller) bedenin öteki bir bölgesine yönlendirerek basıncı azaltır ve hidrosefalinin semptomlarını denetim altında meblağ.

Ventriküloperitoneal Şant (VP Şant)

Ventriküloperitoneal şant en yaygın kullanılan şant tipidir. Bu şant, beyin ventriküllerinden periton boşluğuna (karın boşluğu) beyin omurilik sıvısını (BOS) yönlendirir. Burada, sıvı beden tarafından emilir. VP şant, ekseriyetle çocuklarda ve yetişkinlerde hidrosefali tedavisinde tercih edilir.

• Nasıl Takılır? VP şant, beyin ventriküllerine yerleştirilen ince bir kateter ve bu kateterin karın boşluğuna bağlandığı bir tüp sistemi ile çalışır. Cerrahi müdahale ile yerleştirilir ve cilt altına yerleştirilen bir valf (pompa) ile BOS akışı denetim edilir.
• Komplikasyonları: Enfeksiyon, şantın tıkanması yahut mekanik arızalar en sık karşılaşılan komplikasyonlardır. Şantın yanlışsız çalışmaması durumunda hidrosefali belirtileri geri dönebilir.
• Çalıştığı Nasıl Anlaşılır? Hastanın hidrosefali semptomlarının düzelmesi, şantın çalıştığının en güzel göstergesidir. Ayrıyeten, doktor kontrollerinde şantın fonksiyonları kıymetlendirilir.
• Nasıl Ayarlanır? Ayarlanabilir VP şantlarda, basınç ayarları dışarıdan manyetik bir aygıt ile değiştirilebilir. Bu, şantın basınç düzeyini hastanın gereksinimlerine nazaran ayarlamayı sağlar.
• BOS Nasıl Alınır? Şantın karın boşluğuna yerleştirilen ucundan sıvı alınabilir, lakin bu süreç sadece doktor tarafından yapılmalıdır.

Ventriküloatrial Şant (VA Şant)

Ventriküloatrial şant, beyin ventriküllerinden alınan BOS’un, kalbe (atriuma) yönlendirildiği bir şant cinsidir. Bu şant tipi, bilhassa periton boşluğunda sorun yaşayan hastalarda kullanılır.

• Nasıl Takılır? VA şant, beyin ventriküllerine yerleştirilen bir kateter ve bu kateterin sağ atriuma (kalbin bir bölümü) yerleştirilen bir sistemden oluşur. Cerrahi süreçle yerleştirilir.
• Komplikasyonları: Kalp kapakçığı enfeksiyonları, kan pıhtılaşması,kalp ritim bozuklukları ve böbrek enfeksiyonları muhtemel komplikasyonlar ortasındadır.
• Çalıştığı Nasıl Anlaşılır? VA şantın fonksiyonelliği, hidrosefali semptomlarının denetim edilmesi ve kalp fonksiyonlarının olağan biçimde çalışması ile izlenir.
• Nasıl Ayarlanır? Ayarlanabilir valfli VA şantlarda, basınç düzeyleri dışarıdan ayarlanabilir.
• BOS Nasıl Alınır? Bu şant tipinde BOS almak için ekseriyetle rezervuar (pompanın parçası) üzerinden süreç yapılır.

Ventriküloplevral Şant

Ventriküloplevral şant ise BOS’u beyin ventriküllerinden plevral boşluğa (akciğer zarları ortasındaki boşluk) yönlendirir. Bu şant, ekseriyetle periton boşluğu ve atriyumda sorun yaşayan hastalarda tercih edilir.

• Nasıl Takılır? Şant, beyin ventriküllerine yerleştirilen bir kateter ve bu kateterin plevral boşluğa bağlandığı bir tüp sistemi ile çalışır. Cerrahi süreç gerektirir.
• Komplikasyonları: Plevral efüzyon (akciğer zarları ortasında sıvı birikmesi), enfeksiyon ve plevral boşluğun çok doldurulması üzere komplikasyonlar görülebilir.
• Çalıştığı Nasıl Anlaşılır? Akciğer işlevlerinin nizamlı olması ve hidrosefali semptomlarının denetim edilmesi, şantın çalıştığını gösterir.
• Nasıl Ayarlanır? Ayarlanabilir ventriküloplevral şantlar, dışarıdan basınç ayarı yapılabilen valf sistemlerine sahiptir.
• BOS Nasıl Alınır? BOS, ventrikül kısmından yahut plevral boşluktan alınabilir, lakin bu süreçler uzman doktorlar tarafından yapılmalıdır.

Siringosubaraknoid Şant

Siringosubaraknoid şant, çoklukla siringomyeli üzere omurilik içi sıvı birikimlerinin tedavisinde kullanılır. Bu şant, omurilik içindeki sıvıyı subaraknoid boşluğa yönlendirir.

• Nasıl Takılır? Şant, cerrahi süreçle omuriliğe yerleştirilir ve sıvıyı subaraknoid boşluğa boşaltacak halde ayarlanır.
• Komplikasyonları: Şant tıkanması, enfeksiyon ve omurilik hasarı üzere komplikasyonlar görülebilir.
• Çalıştığı Nasıl Anlaşılır? Siringomyeli semptomlarının hafiflemesi şantın çalıştığını gösterir.
• Nasıl Ayarlanır? Sabit basınçlı şantlar ekseriyetle ayarlanamaz, lakin yeni jenerasyon ayarlanabilir şantlar da kullanılabilir.
• BOS Nasıl Alınır? Şantın takıldığı omurilik bölgesinden sıvı alınabilir, bu süreç sırf uzmanlar tarafından yapılmalıdır.

Lumboperitoneal Şant

Lumboperitoneal şant, bel bölgesinden alınan beyin omurilik sıvısının karın boşluğuna yönlendirilmesi için kullanılır. Bu şant tipi ekseriyetle olağan basınçlı hidrosefali yahut beyin omurilik sıvısı basıncının artığı durumlarda kullanılır.

• Nasıl Takılır? Şant, bel bölgesinden (lomber) yerleştirilen bir kateter ve bu kateterin karın boşluğuna bağlandığı bir tüp sistemi ile çalışır.
• Komplikasyonları: Enfeksiyon, şant tıkanması, baş ağrısı ve düşük BOS basıncı üzere komplikasyonlar olabilir.
• Çalıştığı Nasıl Anlaşılır? Semptomların düzelmesi, şantın gerçek çalıştığını gösterir.
• Nasıl Ayarlanır? Ayarlanabilir lumboperitoneal şantlar, dışarıdan manyetik bir aygıt ile basınç ayarı yapılabilir.
• BOS Nasıl Alınır? Lumbal bölgeden BOS alınabilir, lakin bu süreç bir doktor tarafından yapılmalıdır.

Şant Tiplerine Nazaran Ayarlanabilir ve Sabit Basınçlı Şantlar

Şantlar, basınç düzeylerinin ayarlanabilir olup olmamasına nazaran iki ana kategoriye ayrılır:

• Ayarlanabilir Şantlar: Dışarıdan manyetik bir aygıt ile şantın basınç düzeyi değiştirilebilir. Bu, şantın basıncını hastanın gereksinimlerine nazaran ayarlamayı sağlar. Bu cins şantlar, farklı hastalar için daha esnek bir tahlil sunar.
• Sabit Basınçlı Şantlar: Bu şantlar, makul bir basınçta çalışacak biçimde tasarlanmıştır ve basınç düzeyi değiştirilemez. Sabit basınçlı şantlar çoklukla daha kolay durumlarda tercih edilir.

Şant Tipleri ve Yerleştirme Teknikleri

Şantlar, yerleştirildikleri bölgeye ve uygulama sistemlerine nazaran de sınıflandırılır:

• Düz Tabanlı Şantlar: Bu şantlar, ventriküllere düz tabanlı olarak yerleştirilir ve çoklukla minimal invaziv cerrahi ile uygulanır.
• Burr Hole Tipi Şantlar: Burr hole tipi şantlar, kafatasında küçük bir delik (burr hole) açılarak ventriküllere yerleştirilir. Bu sistem, şantın yerleştirilmesi için en yaygın kullanılan cerrahi tekniklerden biridir.

Şant Markalarının Birbirine Üstünlükleri

Şant markaları, teknolojik yenilikler, valf düzenekleri ve materyal kalitesi açısından birbirine birtakım üstünlükler sağlayabilir. Örneğin, birtakım markalar daha hassas basınç ayarlama özelliklerine sahip olabilirken, öbürleri enfeksiyon riskini azaltan antibakteriyel kaplamalar sunabilir. Lakin, bu çeşit teknik özellikler markalar ortasında değişiklik gösterdiği için şant seçiminde tabibin deneyimi ve hastanın gereksinimleri belirleyici faktörler olmalıdır.

Hangi Hastada Hangi Şant Tercih Edilir?

Şant seçimi, hastanın klinik durumuna, yaşı, sıhhat durumu ve hidrosefali tipine bağlı olarak yapılır. Örneğin, periton boşluğunda sorun yaşayan hastalarda ventriküloatrial şant tercih edilebilirken, çocuklarda çoklukla ventriküloperitoneal şantlar tercih edilir. Ayrıyeten, beyin omurilik sıvısı basıncının dinamik olarak izlenmesi gereken hastalarda ayarlanabilir şantlar tercih edilebilir.

Şantların Komplikasyonları Nelerdir?

Şantlar, hayat kurtarıcı aygıtlar olsa da birtakım komplikasyonlar riski taşır:

• Enfeksiyon: Şant yerleştirildikten sonra enfeksiyon riski vardır. Bu durum, ciltte kızarıklık, ateş, baş ağrısı ve nörolojik belirtilerle kendini gösterebilir.
• Tıkanma: Şantın tıkanması, sıvının düzgün akışını engelleyebilir ve hidrosefali semptomlarının geri dönmesine neden olabilir.
• Mekanik Arıza: Şant sistemi mekanik bir arıza yaşayabilir, bu da şantın fonksiyonunu yitirmesine neden olabilir.
• Aşırı Drenaj: Şantın çok fazla BOS boşaltması, baş ağrısı, mide bulantısı ve öbür komplikasyonlara yol açabilir.

Şant Çalışmadığında Ne Yapılır?

Şantın çalışmadığını düşündüren belirtiler ortaya çıkarsa (örneğin, hidrosefali semptomlarının geri dönmesi, baş ağrısı, bulantı, şuur değişiklikleri), hastanın derhal doktora başvurması gerekir. Şantın işlevleri, nörolojik değerlendirmeler ve görüntüleme usulleri ile denetim edilir. Gerekirse, şantın revize edilmesi yahut değiştirilmesi gerekebilir.

Şantın Ayarlanması ve BOS Alınması

Ayarlanabilir şantlarda, basınç düzeyi dışarıdan manyetik bir aygıt ile değiştirilebilir. Bu ayarlamalar, hastanın durumuna nazaran yapılır ve şantın optimum performans göstermesi sağlanır.

BOS almak gerektiğinde, şantın uç kısmından yahut bir iğneyle rezervuar içerisinden sıvı örneği alınabilir. Bu süreçler, şantın düzgün çalışıp çalışmadığını kıymetlendirmek ve enfeksiyon olup olmadığını denetim etmek için yapılır.

Şantlar, hidrosefali ve başka BOS drenaj sıkıntıları için hayati kıymete sahip tıbbi aygıtlardır. Her şant tipi, farklı durumlar ve hastalar için özel olarak tasarlanmış özellikler sunar. Şant seçimi, hastanın klinik durumuna nazaran yapılmalı ve takibinde muhtemel komplikasyonlar dikkatle izlenmelidir. Ameliyat sonrası devirde şantın hakikat çalışıp çalışmadığını izlemek, hastanın sıhhatini korumak için kritik değere sahiptir.