Mükemmeliyetçilik

Bebekliğimizde söylediğimiz birinci sözden, attığımız birinci adıma kadar ebevenynlerimizin ve etrafımızdaki öbür bireylerin bizi düzeltme ve geliştirme eforlarına şahit oluruz. Bu düzeltme ve geliştirme uğraşları, bebeklik ve çocuklukta bir sözün nasıl söylenileceğinden, kaşık ve çatalın nasıl tutulacağına; ergenlik, erken yetişkinlik üzere periyotlarda ise akademik muvaffakiyet seviyesinden, ömür yolunda yapılacak seçimlere kadar farklı biçimlerde karşımıza çıkabilir.

Bu biçimde düzeltme, geliştirme ve düzgünleştirme eforlarına maruz kaldıkça, hayatta aşikâr standartlara uymamız ve ulaşmamız gerektiğini görürüz. Böylelikle performansımızı geliştirmek ve daha yüksek standartlara ulaşmak bizim için kıymetli hale gelir ve bu tarafta efor sarf ederiz. Giriştiğimiz bu eforlar, her vakit mükemmeliyetçilikle eş olmasa da insanın kendine yönelik belirlediği yüksek şahsî standartların varlığı kelam konusu olduğunda, mükemmeliyetçiliğe rastlamak mümkün hale gelir.

Bu bağlamda mükemmeliyetçilik, bireyin kendine yönelik belirlediği yüksek standartları, gösterdiği gayret ve performansa yönelik tavrını içerir. Birey, bu standartlara ulaşamadığında yahut performansına yönelik olumsuz bir tavra sahip olduğunda ise kendini çok seviyede eleştirebilir, yetersiz ve başarısız olduğunu düşünebilir. Böylelikle kendisini olumsuz istikamette etkileyen, sıhhatsiz bir mükemmeliyetçilik profili geliştirmiş olur.

Yine de belirlediği standartlar ve gösterdiği performans kişinin beklentisiyle uyumlu olduğunda, mükemmeliyetçilik her vakit olumsuz olmayabilir ve bireyi gelişmeye devam etmek ismine teşvik edebilir.

Mükemmeliyetçilik ne üzere sonuçlar doğurur?

Bireyin sahip olduğu yüksek ferdî standartlar ve bu doğrultuda sergilediği performansın sonuçları birbiriyle uyumsuz olduğunda, yani olumsuz bir mükemmeliyetçilik profili geliştiğinde, bu uyumsuzluğun istenmeyen çeşitli sonuçları olabilir.

İlkin toplumsal korku ve performans telaşına değinecek olursak, performansının öbürleri tarafından olumsuz formda değerlendirileceğine inanan mükemmeliyetçi birey, yanılgılarına yönelik artan kaygılarını denetim etmekte zahmet çekebilir ve bu da toplumsal korku ve performans korkusuyla sonuçlanabilir.

Bununla birlikte harikaya ulaşma isteği, bireyin bu tarafta obsesyon ve kompulsiyonlar geliştirmesine yol açabilir ve durmaksızın tekrarlayan mükemmeliyetçi niyet ve davranışlar doğurarak obsesif kompulsif bozukluğu kelam konusu kılabilir.

Depresyona geldiğimizde ise, bireyin kendine koyduğu yüksek ve gerçekçi olmayan standartları karşılayamadığında ağır bir hezimet ve ümitsizlik hissedebileceğini, yaşadığı hayakırıklığı nedeniyle kendini olumsuz ve katı biçimde değerlendirebileceğini görürüz.

Tüm bu psikopatolojilerin yanı sıra, mükemmeliyetçiliğin uyumsuz tesirlerini deneyimleyen bireylerde benlik hürmetlerinin kıymetli ölçüde ziyan görmesi, yalnızlık, öfke ve keder hislerinin daha ağır hissedilmesi; bu doğrultuda bu bireylerin fonksiyonsuz baş etme yollarına yönelmeleri ve böylelikle çeşitli risklere karşı daha hassas olmaları, yeni sorunlara sebep olabilir.